Het Ravelijn op den Zoom
Forfdu
Als wij in deze tijd over het Ravelijn van
Bergen op Zoom spreken is er geen vergis
sing mogelijk. De toevoeging „op den
Zoom" is helaas overbodig geworden sinds
de overige vijf ravelijnen met de veertien
bastions en de negentien lunetten tussen
1867 en 1882 op rigoureuze wijze werden
geslecht terwille van de gewenste stadsuit
breiding.
De eens zo schitterende en ijzersterke ves
tinggordel werd in 1698 doorMenno Baron
van Coehoom, Directeur-Generaal der For
tificatiën en Meester-Generaal der Artil
lerie, ontworpen en van 1701 tot 1742 ge
bouwd. Dit meesterwerk zou zijn faam tot
over de grenzen bevestigen. Hij zelfheeft er
niet veel van gezien; hij overleed reeds in
1704, 63 jaar oud.
Menno van Coehoom had eigen methoden
voor de vestingbouw ontwikkeld, die be
kend zijn geworden als het Nieuw-Neder-
landse stelsel, dat aanmerkelijk afwijkt van
het Oud-Nederlandse item, volgens hetwelk
vestingen als Heusden, Brielle Willemstad,
Bourtange en andere zijn aangelegd.
Toepassing van metselwerk, ten tijde van de
80-jarige oorlog terwille van de spoed en de
financiële bezwaren verlaten, was weer aan
de orde, maar op een zodanige manier dat de
walmuren aan 's vijands waarneming ont
trokken moesten blijven. Het bovenste ge
deelte der wallen was aardwerk. In plaats
van te zoeken naar regelmatige wiskundige
figuren, paste Menno de vormen van basti
ons en ravelijnen aan de situatie van de te
verdedigen stad aan, zodat die werken geen
symmetrische contouren lieten zien.
Slechts op twee plaatsen, in het N.O. front
en bij de haven was het mogelijk constant
water in de vestinggracht te houden, de rest
van de vestinggracht was droog, maar zou
in oorlogstijd onder water gezet kunnen
worden.
Het Ravelijn op den Zoom was het enige
ravelijn, dat rondom in het water lag. Dit
water, het Pillekenswater genaamd, stond
in verbinding met een turfvaart, Grebbe of
Moervaart, Moeregreb, die door de stad
naar de haven liep. Sedert 300 jaar is deze
vaart ten onrechte onder de naam Zoom
bekend geworden.
Vanwege deze waterstaatkundige toestand
was er alle reden om het Pillekenswater te
behouden en deze omstandigheid zal wel
het meest hebben bijgedragen tot het be
houd van het Ravelijn.
141
tranche
Men kan de vesting zoals deze in 1747 ge
weest moet zijn, in verkleinde vorm aan
schouwen. Een werkelijk prachtige ma
quette vindt men op de zolderverdieping
van het Markiezenhof, vervaardigd naar het
voorbeeld van een zich in het Musée des
Plans-reliefs van het Hotel des Invalides in
Parijs bevindend model, dat na de verove
ring van de stad door de Franse tijdens de.
Oostenrijkse Successie-oorlog in 1747, op
last van de Franse Koning werd gemaakt.
Omdat nu het Ravelijn op den Zoom het
enige gave overblijfsel is van de roemruchte
vesting moeten wij er zuinig, erg zuinig op
zijn.
Reeds in 1926 is door wijlen Ir. A. J. L.
Juten in het januarinummer van dit tijd
schrift de aandacht op dit Ravelijn gevestigd
en terecht. Het werk verkeerde toen in een
lichte staat van verval als gevolg van te
weinig onderhoud.
Zes jaar later werd de restauratie ter hand
genomen. Daarbij werd een sedert de ont
manteling aangelegde dam tussen de ooste
lijke flank en de openbare weg vervangen
door een houten brug omdat men ten be
hoeve van het gebruik, voor welk doel ook,
een vaste verbinding in stand wilde houden.
Het is alleen jammer dat men toen niet met
een die verbinding naar de keelzijde van het
