ging tot Behoud van Natuurmonumenten gevestigd. Alvorens het zover was, had het bestuur van de vereniging een aanvraag tot uitbreiding van het hoofdgebouw inge diend, maar deze werd door het gemeente bestuur afgewezen, als niet harmonieërend met het oorspronkelijke landhuis én het landschapspark. Jonger dan het oorspronkelijke landgoed is het huis „Boekesteyn", dat nl. uit 1770 dateert. In 1915 werd aan het landhuis aan de noordelijke gevel een toren toegevoegd. Ook het park van „Boekesteyn" draagt kemmerken van de Engelse landschapsstijl. Op het terrein bevond zich in de 17e eeuw het huis „Sperwen" of „Sperwershof", in 1880 afgebroken, maar de boerderij ,,'t huys Bramberger" (1643) is er nog. De twee huizen particulier bewoond die thans op het landgoed aanwezig zijn, werden in 1947 gebouwd. De buitenplaats is thans in het bezit van Philips Duphar, die er een agro-biologisch laboratorium op vestigde. Ook hiervoor bestonden uitbreidingsplan- de 18e eeuw. De formele aanleg dateert uit de 18e eeuw, de landschappelijke uit het begin van de 19e eeuw. De landschappe lijke aanleg kwam ten dele onder leiding van Zochersr. tot stand. Van 1895 tot 1934 bevond zich op „Gooilust" de wereldbe roemde dierentuin van Frans Blaauw. Bi- sons, zebra's, kangeroes, struisvogels, Ja panse reigers en trompetzwanen liepen hier vrij rond. Ook dit landgoed is bezit van de Ver. tot Behoud van Natuurmonumenten. 's-Graveland is zo rijk aan buitenplaatsen, dat een volledige opsomming, laat staan korte beschrijving ervan in het kader van dit artikel niet mogelijk is. Maar op één bijzon dere buitenplaats dienen in elk geval nog even de schijnwerpers te worden gericht, nl. op „Trompenburgh", Admiraal Comelis Tromp liet in de 17e eeuw hier „Syllis- burg" bouwen. In de Franse tijd (17e eeuw) werd het huis verwoest. Kort daarop werd het herbouwd en het is tot op heden onge schonden bewaard gebleven. Het gebouw bestaat uit een rechthoekig woonhuis met de molens, het 19e eeuwse neo-classicistische raadhuisje aan het Noordereinde, koetshui zen, de uit 1750 daterende wasserij aan het Zuidereinde, het 18e eeuwse voormalige Rechthuis aan het Stichtsend in Ankeveen en voorts o.a. de Noordersluis met ijzeren brug (1870/1880). De Ned. Herv. Kerk aan het Noordereinde dient bijzondere vermelding, niet alleen vanwege haar ouderdom 1657-1658), maar vooral omdat deze gebouwd is naar een ontwerp van architect Daniël Stalpaert, die in Amsterdam vermaardheid verwierf o.a. als bouwmeester van het Admiraliteitsma gazijn, de Grote Synagoge, de gevel van het voormalige Prinsenhof (stadhuis), terwijl hij als medewerker van Jacob van Campen ook wel zijn aandeel zal hebben gehad in het raadhuis (paleis) op de Dam. Aandacht ver dient ook de Herv. Kerk in Kortenhoef, waarvan de toren uit het einde van de 15e eeuw dateert. Deze toren werd in 1922-'23 gerestaureerd; de Kerk nog niet zo lang ge leden. Ze is een fraai silhouet in het polder- nen, maar die werden eveneens afgewezen. „Spanderswoud" was in 1672 nog hof stede. In het midden van de 19e eeuw werd de buitenplaats uitgebreid met nagenoeg het gehele oostelijke gedeelte van „Noord- en Zuid Wolfsbergen", ten zuiden van „Spanderswoud". Het tegenwoordige landhuid werd in 1860 gebouwd (neo-klas- siek). Op het landgoed staat nog een 18e eeuwse boerderij. In 1957 werd de buiten plaatseigendom van de Ver. tot Behoud van Natuurmonumenten. „Hilverbeek" dateert als buitenplaats eveneens uit de 17e eeuw; het landhuis, dat er thans nog staat, werd omstreeks 1760 gebouwd. Ook hier een park in Engelse landschapsstijl (eigendom Ver. tot Behoud van Natuurmonumenten). Het laatste door ons genoemde landhuis „Gooilust" dateert uit de tweede helft van beletage op een hoog sousterrain (dat in het water ligt) en een achtzijdige koepelzaal. De fraaie eetzaal is versierd met voorstel lingen van de werelddelen en episoden uit het leven van de beroemde admiraal. Deze buitenplaats is eigendom van de Staat, maar op grond van een testamentaire beschikking wordt het door een particulier bewoond. Ofschoon deze en andere buitenplaatsen ongetwijfeld een belangrijk stempel druk ken op 's-Graveland met Kortenhoef en Ankeveen, zou het bij de lezer, die hier misschien minder bekend is, wellicht de indruk kunnen wekken, dat het beschermde monumentenbezit enkel uit deze landgoede ren bestaat. Niets is minder waar. De lijst van beschermde monumenten in deze drie delige gemeente is bepaald omvangrijk en vermeldt een zeer uiteenlopend aantal ob jecten; kerken, boerderijen, (woon)huizen, landschap. Ook het Rechthuis in Korten hoef is een beschermd monument, evenals in dezelfde plaats de St. Antonius-kerk van A. Tepe (1879-1880), een neogotische hal- lekerk met toren. Hierin bevindt zich nog grotendeels de inventaris van het Bernul- phusgilde. Ofschoon de moderne architec tuur een aanvankelijk gebrek aan inzicht waar het het behoud van cultureel erfgoed betreft, onmiskenbaar de dorpen 's-Grave- land, Kortenhoef en Ankeveen hebben aan getast, is er gelukkig nog veel, dat aan het oude karakter van vervenersgebied én aan trekkelijk woonoord voor welgestelden, herinnert. We noemden al de talrijke land schapsparken, maar gelukkig bleven vele watergebieden (terug te voeren tot de peri ode van veenafgravingen) en boompartijen (oude beuken van meer dan 300 jaar) ge spaard. Het vele water, vroeger van uitste- 43

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 1978 | | pagina 16