ging tot Behoud van Natuurmonumenten
gevestigd. Alvorens het zover was, had het
bestuur van de vereniging een aanvraag tot
uitbreiding van het hoofdgebouw inge
diend, maar deze werd door het gemeente
bestuur afgewezen, als niet harmonieërend
met het oorspronkelijke landhuis én het
landschapspark.
Jonger dan het oorspronkelijke landgoed is
het huis „Boekesteyn", dat nl. uit 1770
dateert. In 1915 werd aan het landhuis aan
de noordelijke gevel een toren toegevoegd.
Ook het park van „Boekesteyn" draagt
kemmerken van de Engelse landschapsstijl.
Op het terrein bevond zich in de 17e eeuw
het huis „Sperwen" of „Sperwershof", in
1880 afgebroken, maar de boerderij ,,'t
huys Bramberger" (1643) is er nog. De
twee huizen particulier bewoond die thans
op het landgoed aanwezig zijn, werden in
1947 gebouwd. De buitenplaats is thans in
het bezit van Philips Duphar, die er een
agro-biologisch laboratorium op vestigde.
Ook hiervoor bestonden uitbreidingsplan-
de 18e eeuw. De formele aanleg dateert uit
de 18e eeuw, de landschappelijke uit het
begin van de 19e eeuw. De landschappe
lijke aanleg kwam ten dele onder leiding
van Zochersr. tot stand. Van 1895 tot 1934
bevond zich op „Gooilust" de wereldbe
roemde dierentuin van Frans Blaauw. Bi-
sons, zebra's, kangeroes, struisvogels, Ja
panse reigers en trompetzwanen liepen hier
vrij rond. Ook dit landgoed is bezit van de
Ver. tot Behoud van Natuurmonumenten.
's-Graveland is zo rijk aan buitenplaatsen,
dat een volledige opsomming, laat staan
korte beschrijving ervan in het kader van dit
artikel niet mogelijk is. Maar op één bijzon
dere buitenplaats dienen in elk geval nog
even de schijnwerpers te worden gericht, nl.
op „Trompenburgh", Admiraal Comelis
Tromp liet in de 17e eeuw hier „Syllis-
burg" bouwen. In de Franse tijd (17e eeuw)
werd het huis verwoest. Kort daarop werd
het herbouwd en het is tot op heden onge
schonden bewaard gebleven. Het gebouw
bestaat uit een rechthoekig woonhuis met de
molens, het 19e eeuwse neo-classicistische
raadhuisje aan het Noordereinde, koetshui
zen, de uit 1750 daterende wasserij aan het
Zuidereinde, het 18e eeuwse voormalige
Rechthuis aan het Stichtsend in Ankeveen
en voorts o.a. de Noordersluis met ijzeren
brug (1870/1880).
De Ned. Herv. Kerk aan het Noordereinde
dient bijzondere vermelding, niet alleen
vanwege haar ouderdom 1657-1658), maar
vooral omdat deze gebouwd is naar een
ontwerp van architect Daniël Stalpaert, die
in Amsterdam vermaardheid verwierf o.a.
als bouwmeester van het Admiraliteitsma
gazijn, de Grote Synagoge, de gevel van het
voormalige Prinsenhof (stadhuis), terwijl
hij als medewerker van Jacob van Campen
ook wel zijn aandeel zal hebben gehad in het
raadhuis (paleis) op de Dam. Aandacht ver
dient ook de Herv. Kerk in Kortenhoef,
waarvan de toren uit het einde van de 15e
eeuw dateert. Deze toren werd in 1922-'23
gerestaureerd; de Kerk nog niet zo lang ge
leden. Ze is een fraai silhouet in het polder-
nen, maar die werden eveneens afgewezen.
„Spanderswoud" was in 1672 nog hof
stede. In het midden van de 19e eeuw werd
de buitenplaats uitgebreid met nagenoeg het
gehele oostelijke gedeelte van „Noord- en
Zuid Wolfsbergen", ten zuiden van
„Spanderswoud". Het tegenwoordige
landhuid werd in 1860 gebouwd (neo-klas-
siek). Op het landgoed staat nog een 18e
eeuwse boerderij. In 1957 werd de buiten
plaatseigendom van de Ver. tot Behoud van
Natuurmonumenten.
„Hilverbeek" dateert als buitenplaats
eveneens uit de 17e eeuw; het landhuis, dat
er thans nog staat, werd omstreeks 1760
gebouwd. Ook hier een park in Engelse
landschapsstijl (eigendom Ver. tot Behoud
van Natuurmonumenten).
Het laatste door ons genoemde landhuis
„Gooilust" dateert uit de tweede helft van
beletage op een hoog sousterrain (dat in het
water ligt) en een achtzijdige koepelzaal.
De fraaie eetzaal is versierd met voorstel
lingen van de werelddelen en episoden uit
het leven van de beroemde admiraal. Deze
buitenplaats is eigendom van de Staat, maar
op grond van een testamentaire beschikking
wordt het door een particulier bewoond.
Ofschoon deze en andere buitenplaatsen
ongetwijfeld een belangrijk stempel druk
ken op 's-Graveland met Kortenhoef en
Ankeveen, zou het bij de lezer, die hier
misschien minder bekend is, wellicht de
indruk kunnen wekken, dat het beschermde
monumentenbezit enkel uit deze landgoede
ren bestaat. Niets is minder waar. De lijst
van beschermde monumenten in deze drie
delige gemeente is bepaald omvangrijk en
vermeldt een zeer uiteenlopend aantal ob
jecten; kerken, boerderijen, (woon)huizen,
landschap. Ook het Rechthuis in Korten
hoef is een beschermd monument, evenals
in dezelfde plaats de St. Antonius-kerk van
A. Tepe (1879-1880), een neogotische hal-
lekerk met toren. Hierin bevindt zich nog
grotendeels de inventaris van het Bernul-
phusgilde. Ofschoon de moderne architec
tuur een aanvankelijk gebrek aan inzicht
waar het het behoud van cultureel erfgoed
betreft, onmiskenbaar de dorpen 's-Grave-
land, Kortenhoef en Ankeveen hebben aan
getast, is er gelukkig nog veel, dat aan het
oude karakter van vervenersgebied én aan
trekkelijk woonoord voor welgestelden,
herinnert. We noemden al de talrijke land
schapsparken, maar gelukkig bleven vele
watergebieden (terug te voeren tot de peri
ode van veenafgravingen) en boompartijen
(oude beuken van meer dan 300 jaar) ge
spaard. Het vele water, vroeger van uitste-
43