Wijnhuisfonds vijftig jaar
Restauratieactiviteiten in Zutphen
Een oude relatie van de Bond Heem
schut, de Stichting Wijnhuisfonds te
Zutphen bestond onlangs vijftig jaar. Dit
jubileum was voor ons aanleiding de se
cretaris, jhr. mr. M. W. C. de Jonge om
een bijdrage over het werk van het Wijn
huisfonds te vragen.
Wie de marktengordel in Zutphen afwandelt
wordt in het Zuidelijk uiteinde dooreen van
de fraaiste stadsgezichten verrast. Op de
achtergrond de Saltpoort 1444-'46, een
zware vierkante onderbouw, waarop, om
ringd door een omloop met vier arkeltoren-
tjes op de hoeken, een smallere achtkantige
bovenbouw met hoge leien spits. Het werk
is van baksteen met gesloten vlakken, bo
ven enkele vensters en met een boogfries-
versiering in de twee geledingen. Het werd
ingevoegd in de middeleeuwse stenen ves
tinggordel. Na korte tijd, in 1465, werd de
poort dichtgemetseld en het verkeer afge
leid door een ander stadsdeel, de Spittaal-
stad. De Saltpoort behield de functie van
vestingtoren en kreeg de naam Drogenaps-
toren naar die van de stadsmuzikant Thonis
Drogenap van Groldie er in 1555 woonde
Door de afleiding van het verkeer kon er op
enkele tientallen meters voor de toren een
bebouwing tot stand komen, die de markt
afsluit. Blijkens een jaarsteen, die aan de
achterkant het huismerk van de bouwmees
ter draagt, werd daar in 1549 een gebouw
opgetrokken, met de topgevel aan de straat,
een van de fraaiste voorbeelden in de ont
wikkelingsgang van de oud-Gelderse
bouwkunst. Aan dit gebouw bleef de naam
het Bolwerck verbonden, naar een dwang-
burcht, die hertog Karei van Gelre in 1532
daar buiten de stadsgracht had laten bouwen
om de stad in het gareel te houden. Een twee
meter brede steeg bleef toegang geven naar
de vestingtoren.
Aan de andere zijde van de steeg werd weer
een eeuw later gebouwd. Wegens omzwer
vend krijgsvolk op het land buiten de steden
tegen het einde van de tachtigjarige oorlog
werd in 1639 op last van de Raad van State
een ruiterwacht gebouwd voor een Corps
de Garde". Aan dit gebouw is de verbas
terde naam „Ruiter Kortegaerd" blijven
kleven.
Het werk werd opgedragen aan de Zut-
phense stadsmetselaarEmont HellenraetHij
maakte beneden een paardenstalling, boven
8
wellicht een wacht-lokaal of hooizolder, het
geheel met een bijzonder fraaie, rijk met
beeldhouwwerk versierde renaissance
voorgevel. Hellenraet was een voortreffe
lijk en artistiek bouwmeester. Van hem zijn
ook bekend de Wijnhuistoren en het pand
Lange Hofstraat 3 in Zutphen alsmede het
stadhuis in Lochem.
Wie de markt van Zutphen afwandelt wordt
verrast met het gezicht op eerstgenoemde
drie bouwwerken, uit drie opvolgende eeu
wen, die in hun verschillende vormentaal
niettemin een zeldzaam harmonische afslui
ting vormen.
Restauratie van het Bolwerck.
Wat was de restauratie van het Bolwerck
aan de architect A. A. Kok goed besteed.
Hij maakte studie van het gebouw en studie
van de historie en gaf later met een u it voerig
artikel in zijn blad Heemschut, jaargang
1941 pagina 3 - hij was secretaris van de
Bond Heemschut en redacteur van het blad
- verslag van zijn onderzoek, verantwoor
ding van zijn werk en een historisch beeld
van het gebouw en zijn bewoners. Vol
doende overdrukken van het artikel werden
ten behoeve van de donateurs van het Wijn
huisfonds verstrekt. Ook kwam Kok voor
de vereniging de Kunstkring te Zutphen een
voordracht houden om de toehoorders zijn
liefde voor het monument mee te geven,
waarbij hij een van zijn geliefde gezegden
liet horen; dat de bouwmeester zijn werk
doet, doch daarna de tijd het werk moet
„voltooien".
Het was gedeeltelijk terug-restaureren naar
de oude toestand. Er waren in het werk