Arnhem, Doelenstraat
,,Dit als een sneltrein ogende bouwwerk staat ingeklemd tussen historische en zelfs voor
een deel gerestaureerde en beeldbepalende panden in een stad, die door de oorlog toch al
zo weinig meer heeft te bieden.
Een psychotopische vloek!"
(Foto: Mercedes Productions Arnhem.)
hebt in zo'n stadscentrum twee kampen. De
bedrijven die zeggen de kassa moet draaien.
Nou misschien willen ze dan ook een deel
betalen. Maar je hebt ook vrienden van Den
Bosch en Heemschut en al die anderen.
En nou wil ik door die overlegraad al 'n
zeker evenwicht scheppen, vóórdat ik met
m'n plannen naar de gemeenteraad stap.
Want we moeten ook weten wat we op de
plaats van dat gebouw van de Gruyter hier
aan de Orthenstraat gaan doen. Beneden
winkels? Boven wonen? Willen die mensen
daar wel wonen? Met die haven?"
Polikliniek
Het welstandstoezicht bemoeid zich niet al
leen met gehele gebouwen, maar ook met
details en wijzigingen daarvan.
De dakkapel is wel het bekendste en mis
schien ook wel het beruchtstevoorbeeld. In
Hilversum heeft men daar het volgende op
gevonden.
naast het feit dat ook daar, nog bij wijze van
proef, sinds 1 januari de welstandscommis
sie in het openbaar vergadert, is men be
gonnen met een polikliniek voor kleine ge
vallen En daar rekent men dan de dakkapel
len, schuurtjes, verbouwinkjes, kippehok-
ken en uitbouwen van keukens onder.
Wekelijks zitten de architekt, de direkteur
Bouw- en Woningtoezicht en de sekretaris
van de gemeentelijke welstandscommissie
bijeen en geven mondeling advies aan de
ontwerper, of rechtstreeks aan de opdracht
gever.
Een gunstig advies alleen is niet voldoende;
het is slechts het groene licht voor de ge
bruikelijke aanvrage van een bouwvergun
ning. Het plan behoeft dan echter niet meer
door de grote' commissie, die alleen al
hierdoor een tijdsbesparing van zo'n 50%
verwacht. Een belangrijk voordeel om ook
eens wat dieper op de grote zaken in te
kunnen gaan.
Ook die grote' commissie vergadert nu in
het openbaar.
De architekt krijgt het bericht wanneer zijn
ontwerp op de agenda staat. Wanneer de
commissie het nodig vindt, kan de architekt
het plan mondeling toelichten. Na de
beoordeling krijgen zowel de opdrachtgever
als de ontwerper schriftelijk bericht omtrent
de uitslag.
De omgeving
De relatie tot de omgeving is één van de drie
uitgangspunten voor het welstandsoordeel.
De omgeving in de meest ruime zin van het
woord
De Adviescommissie op basis van art. 61
van de Gemeentewet, zoals belicht in mijn
bijdrage van vorige maand, is hiervan een
goed voorbeeld.
Ook de Overijsselse Welstandscommissie,
ondergebracht bij „het Oversticht" te
Zwolle, houdt zich bezig met de omgeving.
Ook met de omgeving op zichzelf. Bij
monde van direkteur A. A. C. Maaskant:
„Ja, natuurlijk. Je moet pakken watje pak
ken kan. Wij hebben toch ook zorg voor het
landschap! Denk maar aan viadukten, be
schoeiingen, autosnelwegen. En dan nog
die hoogspanningsnetten met hun masten en
de aaidgasleidingtracé's. Het welstandstoe
zicht kent in feite geen grenzen."
Dan, wat somberder: „D'r is al zoveel be
moeienis van iedereen met iedereen, maar
toch, soms jeuken je handen. Ook omdat je
soms niet weet watje wel en niet kan doen.
Daarvoor moeten wij toch de eisen van de
gemeente kennen? Je moet toch weten
waarmee of waarnaar je moet werken? Wel
standstoezicht moet een zéér bezonnen zaak
zijn. Je kan je niet veroorloven kreten te
slaken." In 1971 verrichtte het Oversticht
een beperkt onderzoek naar de toenemende
vervuiling en verwaarlozing van het kol-
kengebied langs de IJssel tussen Deventer
en Zwolle. Daaruit bleek dat het storten van
vuil en puin in deze wateren een vrijwel
normaal verschijnsel was. Voorts bleek dat
de provinciale verordening landschaps-
schoon niet of slechts gebrekkig werd toe
gepast.
Het resultaat van het onderzoek werd aan
geboden aan Gedeputeerde Staten van
Overijssel, waarbij het Oversticht erop wees
dat vele gebieden door zulke vuilstortingen
verloren dreigden te gaan. Het Oversticht
was van mening, dat het nog niet te laat w£s
om via de ambtelijke weg tot aktie over te
gaan.
Het provinciaal bestuur heeft deze zaak zeer
ter harte genomen en korte tijd later alle
gemeenten aangeschreven.
Gedeputeerde Staten gaven een toelichting
op de provinciale verordening landschaps-
schoon en een aanwijzing op de vrijwel
overal vigerende Algemene Politie Veror
dening.
G. S. verzochten de gemeentebesturen toe
te zien op de naleving van de bestaande of
nog vast te stellen verordeningen.
Het bestuur der provincie Overijssel heeft
het hierbij echter niet laten zitten. Vijf
maanden later, nadat de provincie zelf ook
één en ander nader had onderzocht, ontvin
gen de betrokken gemeentebesturen een ge
detailleerd overzicht van de geconstateerde
vervuiling of verwaarlozing, voorzien van
kadastrale gegevens, naam en adres van de
eigenaren en de aard en de mate van de
vervuiling. In de begeleidende brief werd
soms ook de zorg uitgesproken over weg
geslagen oeverlijnen en blootliggende
boomwortels en de hierdoor gerechtvaar
digde vrees voor het afsterven van de zo
karakteristieke populierenbegroeiing. De
mate der verwaarlozing en vervuiling werd
door de provincie in de helft der gevallen
ernstig genoemd. Gedeputeerde Staten ver
zochten de gemeentebesturen andermaal
door toepassing van de A. P. V. aan de
overtredingen een eind te maken en voor
herhaling te waken.
Congres Amemuiden 1969
Vorige maand belichtte ik de geschiedenis
van het welstandstoezicht in Nederland met
een duidelijke verwijzing naar de initiatie
ven van de Bond Heemschut.
Bescherming van het stadsbeeld is echter
iets, dat al veel langer regels kende. In 1429
vaardigde de vroedschap van Hoorn een
keur uit, waarin zij stelde:
178
