Heemschut
Het oude hof
Jaargang 54 No. 2 februari 1977
Maandelijkse uitgave
van de Bond Heemschut
Opgericht 1911
Besc hermvrou we
H.M. Koningin Juliana
Eindredacteur:
J.E. van der Wielen
Vaste medewerker: G. Woudsma
Alle correspondentie betreffende de
redactie van het blad, richte men tot
het secretariaat van de Bond Heem
schut:
Korenmetershuis, N.Z. Kolk 28,
Postbus 10525 - Postgiro'124326
Amsterdam 1, tel. 22 52 92
Alle correspondentie betreffende ad
vertenties: B.V. 't Koggeschip,
drukkers- en uitgeversbedrijf,
Nieuwe Achtergracht 104, Postbus
1198, Amsterdam 4, tel. 22 97 21
Uit de inhoud:
Het oude hof pag. 19
Afscheid en ontwikkeling pag. 20
Stadsherstel Den Haag pag. 20
Delftse studentensociëteit
uniek brok restauratie pag. 22
Groningen vraagt aandacht
voor het stoomtijdperk pag. 27
Kasteel Geldrop pag. 29
De Brandaris pag. 30
Monumentenzorg" in
Suriname, impressie na
5 jaar pag. 32
Boekennieuws pag. 38
Foto omslag,
Fort Zeelandia, met subsidie
gerestaureerd tot Surinaams
Museum.
SISO 700.3 - UDC 351 .853
Het Huys van Goudt, de ,,huysinge van
Brandtwijk", het „oude hof", dit zijn alle
namen voor Noordeinde 68 te 's-
Gravenhage, kort na Nederlands' onafhan
kelijkheid in 1813, koninklijk paleis en na
1945 zetel van het (Internationale) instituut
voor sociale studies.
Deze verschillende namen en bestemmin
gen wijzen op een bewogen geschiedenis
van een huis, dat in de loop der eeuwen vele
veranderingen onderging, die lang niet al
tijd overeenstemden met het karakter van
het gebouw. Enkele jaren geleden verloor
het zijn bestemming als koninklijk paleis en
zou het gebouw gaan dienen voor represen
tatieve doeleinden van de regering. Intussen
had op 18 mei 1948 een hevige brand een
groot deel van het voorstuk van het paleis
verwoest.
Uiterlijk zijn de gevolgen van deze brand
uitgewist; de voorgevel althans kreeg het
aanzien van een vroegere periode, onher
kenbaar voorde nog levende generaties, die
zich het witte paleis herinneren als het cen
trum van nationale gebeurtenissen.
Op deze bladzijde van ons tijdschrift plegen
we meestal een kritisch geluid te laten horen
over zaken de monumentenbescherming ra
kende. Er was ditmaal echter alle reden van
deze gewoonte af te stappen en het volle
licht te werpen op Noordeinde 68, dat, naar
de regering dezer dagen mededeelde, weer
de bestemming van koninklijk palies zal
krijgen.
Als we het goed hebben begrepen, hebben
prinses Beatrix en prins Claus er de voor
keur aan gegeven eerlang naar Den Haag te
verhuizen. Het Huis ten Bosch, het prach
tige paleisje in het Haagse Bos, tot de bouw
waarvan Frederik Hendrik de stoot gaf,
bleek intussen njet geschikt om er de konink
lijke functie in uit te oefenen en tegelijk als
woning te dienen. Zo viel de keus op het
voormalige paleis in het Noordeinde.
We zijn daar om verschillende redenen bij
zonder verheugd over. Het is geen geheim,
dat zeer vele Hagenaars na 1945 het bijzon
der betreurden dat hun stad alleen nog maar
naar de letter residentie was, maarniet meer
in de praktijk. Het Huis ten Bosch wordt nog
wel door koningin Juliana gebruikt - mees
tal voor officiële ontvangsten - en het prach
tige paleisje in het Lange Voorhout huisvest
sinds verscheidene jaren het bureau van
prins Claus, maar het centrale punt: het pa
leis in het Noordeinde, ligt er nu al jaren
verlaten bij. Ofschoon: deze laatste consta
tering is niet helemaal juist, want de achter
zijde - aan de tuinkant - huisvest het eerder
genoemde instituut voor sociale studies.
Daar is het dus nog wel levendig, maar het
doen en laten van de buitenlandse studenten
onttrekt zich toch vrijwel geheel aan bur
gerij en toeristen.
Den Haag zal dus weer echt residentie wor
den. Zoals gezegd we zijn daarover ver
heugd. Maar er is nog een reden voor deze
voldoening. Het koninklijk paleis - uiter
aard beschermd monument - was toch feite
lijk een dood element geworden. En daarin
zal dus over enkele jaren verandering ko
men. Met andere woorden: het gebouw zal
weer functioneel worden. En het Huis ten
Bosch zal weer worden bewoond door een
gezin met drie zonen. Een groot brok leven
digheid keert terug in Den Haag. De leef
baarheid van het Haagse centrum zal er in
zeer belangrijke mate door worden ver
groot.
Het zal voor hen, die het historisch-
monumentale karakter van de Haagse bin
nenstad zo ter harte gaat, een enorme steun
zijn bij hun streven (stadsherstel) die leef
baarheid te vergroten.
De plannen met Noordeinde 68 zullen deze
straat van antiquairs, boekhandelaren,
goudsmeden, mode-ontwerpers en eethuis
jes als het ware een nieuwe dimensie geven
ontleend aan een eeuwenlange historie, die
overigens niet altijd zo glanzend was. Vol-
taire tenminste liet er zich in het begin van
de 18e eeuw aldus over uit: ,In de apparte
menten met hun gouden lambrizeringen zijn
deuren en vensters toegespijkerd. Niemand
betreedt ze, want de planken vloeren en de
daken lekkenIk zag op zolder oude wapen
rustingen, hamassen en kurassen, die uw
voorvaders droegen in de strijd; de verroeste
sabels waren er gerangschikt naast de helle
baarden, waarvan de houten handvaten al
lang tot stof vergingen. Er zijn ook boeken
voorhanden, die in de laatste halve eeuw
alleen nog door ratten zijn verslonden en die
bedekt zijn met de grootste spinnewebben
van Europa".
De toestand waarin het paleis thans ver
keert, is bouwtechnisch waarschijnlijk
nauwelijks beter dan in de tijd van Voltaire.
Vandaar ingrijpende restauratie-plannen.
v.d. W.
19
