Groningen vraagt aandacht voor het
stoomtijdperk
De stichting Culturele Raad voor de provin
cie Groningen heeft er o.i. goed aan gedaan
aandacht te vragen voor het bewaren (be
schermen) van een typisch stuk Veenkolo
niale industriële archeologie. In een uitste
kend gedocumenteerd adres aan Ged. Sta
ten van deze provincie heeft de Culturele
Raad verzocht alles in het werk te stellen om
Wilkens Dextrinefabriek aan de Industrie
weg te Veendam in bescherming te nemen.
Het gevaar was namelijk groot, dat deze
fabriek, die al is gesloten, zal worden ge-
sloopten dat de „antieke" produktiemidde-
len naar de schroothoop zullen verdwijnen.
Verkoop aan een bedrijf, dat de „antieke"
installaties had kunnen gebruiken bij het
productieproces, is niet gelukt. Deze moge
lijkheid werd door de eigenaresse Kon.
Scholten-Honig wel onderzocht na door de
Vereniging tot Behoud van Monumenten
van Bedrijf en Techniek op het cultuurhisto
risch belang van de installaties te zijn gewe
zen. De fabriek geeft, zo viel in het adres
van de Culturele Raad te lezen, een indruk
wekkend beeld van de industriële archeo
logie van Nederland en van Groningen in
het bijzonder. Eerst omstreeks 1900 kwam
de grootschalige chemische en procesindus
trie in Nederland goed van de grond. De
complete dextrinefabriek moet daarom (on
danks de ouderdom van slechts zo'n halve
eeuw) van groot cultuurhistorisch belang
worden geacht. Een belang, dat niet op
zichzelf staat, maar van uit tal van ontwik
kelingen op maatschappelijk gebied zowel
in de Groningse Veenkoloniën als daar bui
ten wordt versterkt.
Uniek
Uit inventarisatiewerkzaamheden is boven
dien gebleken, dat het vrijwel zeker gaat om
het enige in Nederland nog bestaande qua
„inventaris" complete voorbeeld van een
groot chemisch en procesbedrijf uit het
stoomtijdperk.
Het gebouw zelf is vanuit architectonisch
c.q. kunsthistorisch oogpunt niet zo interes
sant. Een explosie in 1928 heeft grote ver
nielingen aangericht, waarna het tegen
woordige fabrieksgebouw met zijn installa
ties werd gebouwd. Een zeer fraaie Stork
stoommachine uit 1902 heeft tot op de dag
van vandaag gefunctioneerd.
Naar het oordeel van de Culturele Raad
kwam het gehele complex van fabrieksinte-
rieur met stoommachine, drijfwerken en
(deels houten) installaties in aanmerking in
tegraal te worden behouden. Bovendien
meende de Culturele Raad dat het fabrieks-
interieur zijn tegenwoordige constellatie
een veelzijdigheid aan mogelijkheden biedt
op educatief gebied. Vastgesteld werd, dat
verplaatsing van de „inventaris" als geheel
of in onderdelen noch financieel, noch
technisch, noch museaal een haalbare zaak
Stork-stoommachine (1902) in de dex-
trine-fabriek te Veendam.
De (houten) procesinstallatie
27
