Boek bespreki ngen
door J. E. van der Wielen
Den Haag; over bouwen, breken en be
houden.
Ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan
van boekhandel Paagman is onder voor
staande titel een prachtig plaatwerk over
Den Haag, regeringsstad en provinciale
hoofdstad, verschenen; eens bovendien re
sidentie. De samenstellers: Michiel van der
Mast hoofd van de afdeling Haagse historie
van het Gemeentemuseum en Guus Rijven,
vormgever en fotograaf.
Als elke eeuwenoude stad heeft ook Den
Haag vele veranderingen ondergaan, maar,
we zijn het eens met Van der Mast waar hij
schrijft, dat tot voor kort het totaal karakter
nooit wezenlijk werd aangetast. Al zegt hij
het niet met zoveel woorden, Van der Mast
geeft toe, dat er na de Tweede wereldoorlog
toch wèl iets wezenlijks is veranderd:
„steeds meer en steeds grotere gebouwen
torenden dreigend boven de bestaande be
bouwing uit, de strakke betongevels kon
trasteerden vaak te sterk met hun omgeving.
De menselijke schaal raakte op de achter
grond." Akkoord, maar waarom dit in de
verleden tijd geschreven? Er komen nog
steeds torenhoge betonkolossen bijdie naar
onze mening het karakter, althans van de
binnenstad, ernstig aantasten.
We zeiden het al, we hebben hier met een
prachtig plaatwerk te doen, waarbij de pren
ten en foto's goed ondersteund worden door
korte teksten. We hebben slechts één be
zwaar, nl. dat de bouwgeschiedenis van
vele gebouwen over verschillende hoofd
stukken is verdeeld. Historisch misschien
wel juist, maar niet zó overzichtelijk. Be
halve foto's van Guus Rijven is voor dit
boek o.a. ook geput uit de verzamelingen
van het Haagse Gemeente-archief en van de
Rijksdienst voor de Monumentenzorg.
(Paagman, Den Haag; 29,90).
Drentse Volksalmanak.
Een jaarlijks terugkerende uitgave, ditmaal
met een zeer gevarieerde inhoud op histo
risch terrein.
Rotterdams Jaarboekje.
Nog een jaarlijkse uitgave met eveneens een
gevarieerde inhoud, die ook voor niet-
Rotteidammers interessant is. (uitg. W. L.
en J. Brusse, Rotterdam).
West-Frieslands Oud en Nieuw.
Al de 43e bundel van het Historisch Ge
nootschap „Oud West-Friesland".
Geopend wordt met een serie foto's
244
landschaps- en dorpsgezichten, voorheen
en thans. Het heden is, wie zal het verwon
deren, niet altijd het betere. Verder,o.a. een
verhaal over de geschiedenis van de molen
van de Braakpolder onder Lutjewinkel en
een stuk historie: 400 jaar weeshuis in
Grootebroek. Men kan verder lezen over de
geschiedenis van de Latijnse school in
Hoorn, die begint in 1359. Aardig is hierbij
het onderschrift bij een foto van de School
steeg: Stond hier het eerste schoolgebouw
of was dit straatje in de Middeleeuwen al
leen maar de weg die naar de school leidde?
Ook het poortje van de Latijnse school (nog
bestaand) is afgebeeld. Een greep slechts uit
een verscheidenheid aan inhoud. Goed uit
gevoerd en gedrukt bij drukkerij „West-
Friesland", Hoorn.
Nederland toen en nu.
Enige jaren geleden werd het archief van de
zeer bekwame en artistiek ingestelde foto
graaf Bemard F. Eilers ontdekt, een collec
tie van duizenden unieke glas- en lantaren
plaatjes. Daaruit werd een keuze gemaakt
voor het in 1974 verschenen boek Destijds
in Nederland'Na het verschijnen van deze
uitgave werd opnieuw een aantal glasplaten
ontdekt, onder meer van provinciesteden en
van de stations in grote kleine plaatsen, in
1913 in opdracht van de Ned. Spoorwegen
door Eilers vervaardigd.
Deze vondst was aanleiding weer een lees-
en kijkboek samen te stellen, maar nu vol
gens een andere formule. Er werd uit de
Ei Iers-collectie een keuze gemaakt en Con
Mönnich kreeg opdracht van dezelfde plaat
sen in 1976 een foto te maken. Het resultaat
van deze werkwijze is soms verrassend,
soms verbijsterend. Wie zal vooral over het
laatste verbaasd zijn. De tekst is van Nico
Scheepmaker, die zich daarvoor niet alleen
veel studie moet hebben getroost, maar die
er bovenal in geslaagd is nostalgie en kei
harde werkelijkheid op vlot leesbare wijze te
verbinden. (Uitg. Elsevier; 136 bldz.;
24,50).
Kijk op Nederland.
Er zijn vele Nederlanders, die ,het" buiten
land beter kennen dan Nederland. Voor hen
zal de serie Kijk op Nederland (elf delen,
voor elke provincie één) waarschijnlijk een
openbaring zijn. Dat er in ons land zoveel
(oud) moois op het stuk van architectuur èn
landschap te bewonderen valt, wordt door
deze serie zeer nadrukkelijk duidelijk ge
maakt. Voor ons liggen de eerste drie delen:
Noord-Holland, Utrecht en Overijssel. Kijk
op Nederland wordt door de uitgever een
beeldverhaal genoemd, een panorama van
vele thans als monument aangemerkte ge
bouwen en rustieke plekjes. Bij de weer
gave van die monumenten is vooral de na
druk gelegd op het markante detail in de vorm
van gevels en gevelstenen, poortjes, huis
deuren, bovenlichten, grens- en waterpa-
len, holjes, enz.
Er zijn meer van dit soort boeken, het ene
meer, het andere minder gedetailleerd,
maar boeken die geheel Nederland omvat
ten zijn er de laatste tijd niet zo veel ver
schenen. In het begin van deze eeuw stelde
dr. H. Blink zo'n werk in vier delen samen.
Toevallig konden we op één deel van Blink
onlangs beslag leggen: Het hart van Neder
land. Onwillekeurig dringt zich een verge
lijking op met de drie delen van Kijk op
Nederland. Dank zij de gevorderde techniek
is deze serie natuurlijk beter, maar de in
spanning van dr. Blink moet groter zijn ge
weest. De auteurs onder redactie van de zeer
deskundige Tom Bouws, hebben echter
stellig met evenveel warmte hun werk ver
richt als indertijd dr. Blink.
Voor Noord-Holland schreef J. J. Schilstra
de inleiding; voor Utrecht A. C. de Gooyer
en voor Overijssel W. Boxma. De tekst bij
de foto's is van Tom Bouws. Die tekst is
naar onze mening nogal beknopt; ze geeft
eigenlijk te weinig informatie; ze laat zich
overigens wel vlot lezen. Maar we vinden
niet dat deze provincieboeken als gids kun
nen dienen, want daarvoor is de toelichting
op de foto's meestal te globaal. Nuttig is de
opgave van de bezienswaardigheden, incl.
musea. Ook landkaartjes werken verhelde
rend.
Er hebben verscheidene fotografen aan de
tot nu toe verschenen drie delen meege
werkt, en dit met een groot gevoel voor het
detail. Ten deze is het woord foto-kunst op
zijn plaats. Opvallend is, dat ze allemaal
hun plaatjes „schoten" bij helder, zonnig
weer. Nederland in de regen kan echter ook
heel mooi zijn! Aan het adres van redacteur
Bouws zouden we willen zeggen, dat te
weinig het moderne bouwwerk aan bod is
gekomen. Jammer tenslotte, dat de kleuren
van de foto's soms wat onnatuurlijk, wat
hard aandoen.
Al hebben we dan enkele kritische noten bij
deze beoordeling geplaatst, dat betekent
niet, dat we er niet van overtuigd zijn, dat de
uitgever met de publikatie van deze serie
een belangrijke daad verricht in de zin van
belangstelling wekken voor ons dorps- en
stedeschoon. (Uitg. Elsevier; prijs per deel
27,50 bij intekening op de complete serie;
prijs per deel 29,50 bij intekening op de
complete serie na verschijnen; afzonderlijke
delen na verschijnen 32,50).
