Herengrachtboek is uit!
n
mmssftmïmm
Het uitroepteken achter het bovenstaande
opschrift geeft in de eerste plaats uitdruk
king aan onze voldoening over het feit, dat
dit boek toch is verschenen. Voldoening,
omdat het al weer een hele tijd geleden is,
dat we in ons tijdschrift over de totstandko
ming van de publicatie enige twijfel moes
ten uitspreken en we toen alleen maar kon
den hopen, dat het er toch van zou komen.
In de tweede plaats dat uitroepteken omdat
we daarmee de unieke betekenis van deze
uitgave willen benadrukken. Terecht
hechtte burgemeester Samkalden in zijn
toespraak bij de uitreiking van het eerste
exemplaar, daaraan grote waarde. Een
uniek boek over een uniek brok Amster
damse geschiedenis. Uniek ook, omdat de
verschijning van dit historische werk vooral
te danken is aan particulier initiatief,
waarbij we overigens de inbreng van de
Stadsdrukkerij niet onvermeld willen laten.
Die inbreng is namelijk heel groot geweest,
geïnspireerd als men daar werd door een
aantal Amsterdamse burgers. De voltooiing
De geestelijke vader
De geestelijke vader van het Herengracht-
boek was J. P. Mieras, directeur van de
BNA, en bestuurslid van het genootschap
(overleden 1956).
Door zijn grote liefde voor de Amsterdamse
grachten, verdiepte Mieras zich telkens
weer in het grachtenboek, dat op naam staat
van Caspar Philips, het bekende tussen
1768 en 1770 bij B. Mourik verschenen
plaatwerk, waarin de gevels van alle huizen
aan de Heren- en Keizersgracht nauwkeurig
afgebeeld zijn. Twee herdrukken brachten
dit grachtenboek opnieuw in de belangstel
ling. Mieras was als geen ander gevoelig
voor de onmiskenbare bekoring die er van
de 18ê-eeuwse gravures uitgaat. Als archi
tect kwam hij echter tot de conclusie, dat dit
grachtenboek uit bouwkundig oogpunt vele
tekortkomingen vertoont. Volgens Mieras
moest er een nieuw grachtenboek komen.
Met een dergelijke uitgave beoogde hij een
tweeledig doel. In de eerste plaats zou het
boek een betrouwbare documentatie bieden
van het forse boek (720 pag.) is een voor
beeld van een hartverwarmende samenwer
king. Deze blijkt uit hetgeen prof. mr. H. de
la Fontaine Verwey, voorzitter van het Ge
nootschap Amstelodamum ter gelegenheid
van de verschijning van het boek schreef in
het huisorgaan van de Stadsdrukkerij. Het
boek had eigenlijk het vorige jaar moeten
verschijnen, toen het genootschap 75 jaar
bestond. Waarom het een jaar later werd
kan men hierna lezen.
222
over de tegenwoordige staat van de gevels
aan de Heren- en Keizersgracht. Maar het
zou ook de architecten die aan de oude
grachten nieuwe huizen gingen bouwen,
kunnen helpen bij hun pogingen om de
nieuwe gevel architectonisch in te passen in
de oude gevelwand. Toen Mieras in 1942
bestuurslid werd van Amstelodamun, vond
hij in deze kring al spoedig instemming met
zijn plan voor een nieuw grachtenboek.
Maar: de middelen van het genootschap wa
ren beperkt en als goed Nederlander dacht
hij er niet aan tijdens de bezetting een beroep
te doen op de overheid. Zo kwam hij op het
denkbeeld de Amsterdamse jeugd in het
werk te betrekken. Zijn voorstel: een wed
strijd uit te schrijven door het genootschap,
open te stellen voor leerlingen van teken-
scholen alsook voor anderen. De ingezon
den tekeningen zouden dan later verwerkt
kunnen worden tot „strip-drawings".
Met zijn aanstekelijk enthousiasme viel het
Mieras niet moeilijk het bestuur voor zijn
denkbeeld te winnen. Op 28 oktober 1942
installeerde de. voorzitter mr. A. Ie Cos-
quino de Bussy de commissie voor de grach-
tengeveltekeningen met Mieras als voorzit
ter, architect J. J. Vriend als secretaris en
architect J. F. Berghoef, ir. A. J. van der
Steuren Frans J. IJzerinkhuysen als leden.
De Poorters
Op beide wedstrijden die in 1942 en 1943
door het genootschap werden uitgeschre
ven, kwamen slechts weinig inzendingen
binnen, waarvan er enkele werden be
kroond. De sluitingstermijn van de laatste
wedstrijd werd echter verschoven op ver
zoek van De Poorters, de vereniging van
studerenden aan de cursus voor voortgezet
hoger bouwonderwijs HBO.
Tot grote verrassing van de commissie le
verde dit gezelschap op 1 oktober 1943 de
volledig in inkt en op schaal 1:100 uitge
werkte tekeningen in van de gevels van alle
huizen aan de Herengracht van Amstel tot
Koningsplein. De helft van het werk aan de
Herengracht was in zes weken volledig ver
richt door veertig poorters. Natuurlijk kre
gen ze de eerste prijs. Ook werd terstond
afgesproken wat er nu verder zou gebeuren.
Besloten werd, dat het genootschap het uit
sluitend auteursrecht op de tekeningen zou
krijgen. Voorts namen de poorters op zich,
tegen vergoeding van onkosten de huizen
aan de Herengracht tussen Koningsplein en
Brouwersgracht in tekening te brengen.
Ongeveer tachtig studenten werkten hieraan
gedurende een week in juli 1944. Vóór sep
tember van dat jaar werden de schetsen in
potlood ingeleverd. Van de afwerking kon
echterniets komen, omdat door de bezetting
ia i, ini.iai
