Stadsherstel Harderwijk
Een restauratie in Baik
Harderwijk is tijdens M 75 bijzonder actief
geweest, maar heeft het bij dat ene jaar niet
willen laten. In navolging van andere steden
met een rijk architectonisch verleden, is nu
ook in deze oude Hanzestad een N.V.
Stadsherstel opgericht.
Harderwijk heeft een grote bloeiperiode be
leefd, die teruggaat tot de middeleeuwen. In
1372 werd er een Latijnse school gesticht, in
1600 door prins Maurits tot universiteit ver
heven, die geleerden heeft opgeleverd, die
tot ver buiten de grenzen van Holland ver
maardheid genoten. Herman Boerhaave
promoveerde er in 1693 tot doctor in de
geneeskunde en in 1735 promoveerde er de
Zweedse botanicus Carolus Linnaeus.
Als Hanzestad was Harderwijk een belang
rijk handelscentrum, maar zowel de univer
siteit als de handel ging er verloren. De
universiteit werd in 1811 door Napoleon
opgeheven. De bloeiperiode leverde veel
architectonische schoonheid op, maar ook
daarvan is niet zo heel veel meer over. Be
kendste monumenten zijn nu nog de Vis-
poort, het stadhuis, de Hervormde Kerk aan
het Kerkplein (deels 14e-eeuws) en het Lin-
naeustorentje. Er zijn echter ook nogal wat
andere oude geveltjes bewaard gebleven.
De moderne tijd heeft intussen duidelijk zijn
stempel op het oude stadscentrum gedrukt
en buiten dat centrum is een nieuw Harder
wijk verrezen, met o.m. enige belangrijke
industrieën.
Het initiatief om wat nog waardevol in het
oude deel is te renoveren en rehabiliteren
verdient, de roemruchte geschiedenis van
Harderwijk in aanmerking nemende, alle
waardering. De oprichters van Stadsherstel
denken daarbij in het bijzonder aan die ge
bouwen, die om een of andere reden niet
direct door de overheid gerehabiliteerd
konden (kunnen) worden. Hierbij is de be
woonbaarheid of liever het bewoonbaar
houden van de binnenstad een belangrijk
element.
Het maatschappelijk kapitaal van Stadsher
stel Harderwijk bedraagt 250.000,-, ver
deeld in tien prioriteitsaandelen van 100,-
en 2490 gewone aandelen, eveneens van
100,-. Bij de oprichting zijn zes priori
teitsaandelen en 495 gewone aandelen ge
plaatst. De algemene belangstelling voorde
doelstelling blijkt uit de gevarieerde lijst
van oprichters, zoals enige industrieën, een
bank, een notaris, een pastoor en verder het
Burgerweeshuis, de fabrikantenvereniging,
de winkeliersvereniging Binnenstad en de
oudheidkundige vereniging Herderewich.
Uit het voorgaande blijkt, dat er aan het
maatschappelijk kapitaal nog een aanzien
lijk bedrag ontbreekt. De gemeenteraad
heeft inmiddels voor 10.000,-toegezegd
te willen deelnemen en verder zal het kapi
taal door de burgerij bijeen gebracht moeten
worden, waartoe een folder door huis aan
huisverspreiding oproept.
Een kort bezoek, dat we nog zeer onlangs
aan Harderwijk brachten, bevestigde de in
druk, dat Stadsherstel waard is allerwege te
worden gesteund.
v.d.W.
Het fraai uitgevoerde jaarverslag van Hen-
drick de Keyser over 1975 toont duidelijk de
grote activiteiten, die door deze vereniging
op restauratiegebied worden verricht. Niet
speciaal om die reden echter willen we op
een van de bij Hendrick de Keyser onder
handen zijnde restauraties de aandacht ves
tigen. Bij het doornemen van onze eigen
documentatie troffen we een dagbladfoto
aan van de restauratie van het pand Van
Swinderenstraat 7 in Balk, in het Friese
Gaasterland, een groot monumentaal
woonhuis, dat op de monumentenlijst staat.
Ing. Raue, directeur van Hendrick de Key
ser omschreef in 1967 het woonhuis als
volgt. Het heeft een bakstenen gevel met
een ingezwenkte halsgevel met een rijk be
werkte natuurstenen bekroning met aanzet-
voluten - waaronder de datering „Anno"
en 1789" - en een gebogen afdekking met
in het veld voorstellingen die betrekking
hebben op de boterhandel. In de oorspron
kelijke lichtopeningen in het gevelvlak la
tere ramen met een storende roedeverde
ling; de bovenlichten van de ramen van de
hoofdverdieping bevatten nog de oorspron
kelijke roedeverdeling. De geblokte in
gangspartij bevat een fraai snijraam XVIII,
waarachter een smeedijzeren rooster uit de
18e eeuw. De voorkamer heeft een fraaie
schoorsteenpartij; de achterkamer een goed
plafond en raamblinden. In de bovenkamer
bevinden zich een fraaie bedsteepartij en
schoorsteen.
De restauratie van dit belangwekkende pand
geschiedt onder leiding van de architect
Th.G.Verlaan. Blijkens het jaarverslag
vormde hierbij een van de problemen de
consolidering van de uiterst fijn en zorgvul
dig gemetselde bakstenen 18e-eeuwse
voorgevel, die door scheurvorming als ge
volg van roestende ankers ernstig waren be
schadigd. De top van de gevel was zelfs zeer
bouwvallig. De oplossing voor het herstel
van de gevel is gevonden in een betonnen
corset achter de gevel waaraan het baksteen
is verankerd. Op deze wijze versterkt kon
het fraaie metselwerk worden behouden en
behoefde dit slechts incidenteel te worden
ingeboet.
Een interessante vondst tijdens de restaura
tie was de beschilderde 17e-eeuwse balk
laag met geprofileerde consoles tussen de
hoofd- en eerste verdieping ter plaatse van
de voorkamer. Met de 18è-eeuwse verbou
wing zijn deze oude balken 90 gr. gekanteld
zodat de onderkant van de balken met' de
bewerkte consoles aan de zijkant kwam te
liggen. Ook onder de latere pleisterlaag van
de achtergevel zijn met betrekking tot de
vroegere gevelindeling nog aardige vond
sten gedaan; zo is gebleken dat ter plaatse
van het meest westelijke raam op de hoofd
verdieping in de gevel een deur heeft geze
ten.
De restauratie is inmiddels vrijwel gereed.
v.d.W.
179
