Behoefte aan
chaos
betekent een en ander een inzet van ruim
4500 man per jaar.
Met het inlopen van de achterstand op basis
van het stuwmeer in bv. tien jaar zouden
zeker nog eens twee a drie duizend arbeid
splaatsen per jaar beschikbaar komen.
Achterstand toch groter
Dat scheen een optimistisch geluid van de
hoofddirecteur van de Rijksdienst, maar hij
moest meteen de domper zetten op zijn
voorgaande woorden: Indien men de werk
gelegenheidsgelden buiten beschouwing
laat dan betekent dit dat de achterstand op
basis van de hoogte van het huidige budget,
nog vergroot wordt!
De heer Jessurun pleitte vervolgens voor
een gedegen meerjarenplanning met garan
ties voor provincies en gemeenten om de
meerjarenplanning ook te kunnen uitvoeren
zonder dat een der betrokkenen in financiële
ademnood komt. In zijn betoog betrok de
heer Jessurun eveneens het vraagstuk van de
onderhoudsplicht. Zonder de particuliere
eigenaar/gebruiker ook maar enigszins van
zijn normale onderhoudsverplichtingen te
willen ontheffen, is het ongetwijfeld zo dat
de gemeenschap zich in de toekomst veel
geld zou besparen indien zij in het heden tot
het onderhoud bijdraagt. Goed en regelma
tig onderhoud zou in zijn uiterste conse
quentie er toe kunnen leiden dat het begrip
restauratie uitsterft. Berekeningen hebben
aangetoond, dat zeker voor grote monumen
tale objecten, zoals kerken, uitgesteld on
derhoud de grootste kostenconsequenties
heeft.
Restauratie als bouwproces
Tenslotte kwam de heer Jessurun te spreken
over de restauratie als bouwproces. Ten ge
volge van de relatieve kleinschaligheid en
het variabele karakter van restauratie leent
het bouwproces zich op dit gebied moeilijk
voor rationalisatie. De onbekendheid van de
opdrachtgever met de materie enerzijds en
de specialisatie van de restaurerende archi
tecten en aannemers anderzijds leiden ge
makkelijk tot onaanvaardbare kostenverho
gingen. Dit geldt des te meer, waar de con
currentiegevoeligheid in deze sector weinig
ontwikkeld is. Een meer uniforme aanpak
en een hardere marktbenadering in de toe
komst lijken dan ook geboden.
De heer Jessurun besloot zijn betoog als
volgt: Laten wij tenminste één les trekken
uit ons architectonisch erfdeel. Dat is net als
onze voorouders wat meer met de hand op
het hart bouwen en wat minder met de hand
op de portemonnaie. Wij houden dan nog
één hand over om een vuist te maken, die we
hard nodig hebben!
v. d. W.
Bovenstaande woorden had de bioloog dr.
D. Hillenius gekozen als titel voor zijn ori
ginele voordracht op de nationale monu
mentenstudiedag van de NCM.
Hij ging daarbij uit van de dierenwereld. De
moderne stedenbouw lijkt in zijn heldere
overzichtelijkheid nog het meest verwant
aan de verouderde hygiënische manier van
dierentuinbouw, volstrekt ongeschikt voor
die ingeboren behoefte om een plek op
chaos te veroveren en om te zetten tot iets
eigens. Op het eerste gezicht, aldus dr. Hil
lenius, lijkt de restauratiedrift, de toene
mende neiging om oude huizen en wijken te
bewaren en in oude stijl te herstellen, een
goed geneesmiddel. Juist de oude, indivi
dualistische manier van bouwen heeft ge
leid tot een chaotisch - zij het na studie
duidelijk organisch - geheel, waar ieder in
dividu de kans krijgt zijn eigen web van
relaties op te zetten.
Maar veel restauratie is een puriteinse acti
viteit, een verstrakkende ordening in plaats
van een organische koestering, aldus dr.
Hillenius. Volgens hem is een nieuw huis
niets, hooguit een kiem voor verder leven,
dat dan wel de kans moet krijgen. Een huis
dat eeuwen heeft geleefd, dat uitgegroeid is
en doorbroken, verweerd, hersteld, opge
lapt, dat wordt langzamerhand een huis dat
iets van een natuurlijke chaos gaat vertonen,
voor levende bewoners - ouders met kinde
ren - het mooiste wat er is. Wanneer zo'n
De vijf van het forum.
Dr. D. Hillenius: Chaos.
huis gerestaureerd wordt in de absolute zin,
brengt men het terug tot een staat van
nieuw, hooguit een kiem. Vaaak zijn er dan
nog strenge regels dat men aan zo'n geres
taureerd huis niets mag veranderen. Het
moet blijven tot in lengte van dagen zoals
het ooit ontworpen is: een dode kiem.
Nieuwbouw en restauratie samen maken -
als ze op deze puriteinse, zintuigloze manier
doorgaan - de steden tot dode opbergplaat
sen. De behoefte aan chaos zal, wanneer er
niet aan wordt voldaan, zich steeds meer
uiten in agressie en vandalisme, dat is een
ondoordachte manier om alsnog chaos te
maken, zo besloot dr. Hillenius.
Op deze zo geslaagde monumentenstudie
dag is voorts nog een forum gehouden en
een film vertoond; de laatste het aanzien
alleszins de moeite waard. v. d. W.
135
