Boek
besprekingen
onder redactie van JE. van der Wielen
Het Oversticht
Het Oversticht bestond dezer dagen vijftig
jaar, een gerede aanleiding om een gedenk
boek uit te geven. Het is evenwel geen
gedenkboek-oude-stijl geworden. Natuur
lijk staat er wel een stuk geschiedenis in,
geschreven door mr. J. C. de Wit, die in zijn
verhaal z'n oude stiel van journalist niet
verloochent. We zullen hem niet op de voet
volgen, maar één citaat achten we de moeite
waard: bij alles moet voor ogen
worden gehouden dat al het oude dat geen
functie meer heeft, bijna altijd verdwijnt.
Het merendeel zal niet gespaard worden.
Het merendeel van de prachtige Amster
damse grachten zal over driehonderd jaar
niet meer bestaan." Dat vinden we wel een
griezelige constatering en mr. De Wit zal
het ons niet euvel duiden dat we zijn uit
spraak nogal boud vinden. In elk geval ho
pen we dat zijn sombere voorspelling niet
zal uitkomen. Beterkunnen we hem volgen,
waar hij de gevaren opsomt, die Zwolle en
Overijssel bedreigen. „Het is beklemmend
te moeten constateren dat een stad als Zwol
le, bij voorbeeld in de buitenwijken, haar
eigen gezicht volkomen verliest; dat het ge
zicht van de provincie eigenlijk vervaagt.
Op het platteland dreigt immers het gevaar
óók.Mr. De Wit wijst hierop een ontwik
keling, met name wat Zwolle betreft, die
men in tal van andere steden en dorpen in
ons land eveneens aantreft. Het zijn de gru
welijke vervlakking, de eentonigheid, de
gelijkheid die de stedebouw beheersen en
die er oorzaak van zijn dat de herkenbaar
heid geheel of gedeeltelijk verloren gaat.
Het „gedenkboek" bevat overigens bijdra
gen van Ab Klaassens over wat we kort
heidshalve het welstandstoezicht noemen,
over het verstoorde evenwicht in de natuur
van J. Thomas en over ons verleden heeft
wel degelijk een toekomst van Bert Tiche
laar.
Het boek, voortreffelijk uitgegeven door
Waanders, Zwolle, bevat ruim zeventig fo
to's van Ger Dekkers, wiens gevoel voor het
architectonische detail en de natuur bekend
240 mag worden verondersteld.
Monumenten in Overijssel
Het jaarboek van Overijssel is dit maal ge
heel aan monumenten gewijd. De uitgave
kwam tot stand onder auspiciën van het Na
tionaal Comité Monumentenjaar 1975.
Overijssel blijkt, volgens een inventarisatie
achter in het boek opgenomen, zo'n 2600
monumenten te bezitteneen voor velen on
getwijfeld onvermoed groot aantal. Het is
dus een provincie die een belangrijke plaats
inneemt in het totaal van het Nederlandse
monumentenbezit. In zijn bijdrage vraagt
mr. H. Schelhaas zich intussen af of er wel
voldoende zorg aan de monumenten is en
wordt besteed. In Overijssel is het volgens
hem, wat bescherming van stads- en dorps
gezicht betreft, „onheilspellend rustig".
Onder de titel „Wat heet beschermd?"
schrijft T. G. Verlaan een belangwekkende
beschouwing over de praktijk van het „be
schermen" in Overijssel. Al constateert hij
met enige voldoening dat de slopershamer
begraven is, er zijn toch blijkbaar nog heel
wat problemen in deze provincie.
Aan de hand van enige voorbeelden uit
Overijssel schetst drs. Z. Kolks de verande
ringen, die er in de opvattingen over het
restaureren zijn opgetreden. De bijdrage van
A. Butter: „'Boer' pas op je monumen
ten", behoeft geen nadere toelichting. De
industriële archeologie komt aan de orde in
een artikel van mr. Schelhaas, terwij] mr. J.
C. de Wit ten slotte een rondreis langs
Overijssels monumenten maakt, waarin de
liefde voor het schone uit het verleden niet
onder stoelen of banken wordt gestoken,
maar waarbij hij zich terecht een aantal kriti
sche kanttekeningen veroorlooft.
'Ook in dit boek een collectie voorbeeldige
foto's van de vaak poëtisch ingestelde Ger
Dekkers. Een boek, dat voor de inwoners
van Overijssel een herkenning is en voor
wie deze provincie niet zo goed kennen, een
verrassing. Voortreffelijk uitgegeven door
Uitg. Waanders, Zwolle.
Nederlandse monumenten in beeld
In het voor ons liggende deel, behandelende
de provincies Noord-Brabant en Limburg,
schrijft C. Peeters over eerstgenoemde pro
vincie enj. F. van Agtoverde tweede. Het
zijn korte opstellen; de nadruk ligt op de
bijna 200 foto's met informatieve bijschrif
ten. In de tekst wordt naar de foto's met
bladzijde-aanduiding verwezen. Er zijn
voorts routekaartjes in opgenomen. Alles
bij elkaar een boekje dat de lezer als 't ware
uitnodigt ook eens te gaan kijken. Het is de
moeite waard. (Uitg. Bosch en Keuning
NV, Baam; 15,-)
Het oude raadhuis van 's-Gravenhage
Het Haagse gemeentebestuur heeft er goed
aan gedaan aan de architect J. C. Herpel, die
zo'n belangrijk aandeel heeft gehad in de
restauratie van het oude stadhuis aan de
Groenmarkt, opdracht te geven over dit
Haagse kleinood met zo'n rijke historie, een
boek te schrijven. Het is een prachtig uitge
voerd werk geworden met veel foto's, plat
tegronden, detailtekeningen en schetsen.
De heer Herpel heeft zich niet beperkt tot de
technische zaken van het monument, maar
hij is tevens diep in de Haagse geschiedenis
gedoken. Daardoor is het boek zeer leven
dig geworden en reikt het veel verder dan
het oude raadhuis zelf. De inhoud omvat de
eerste geschiedenis tot de grote uitbreiding
van 1733, maar de heer Herpel heeft terecht
egn deel van de jongste ontwikkeling al be
schreven. Dat sprak ook bijna vanzelf om
dat vrij recente archeologische vondsten
veel informatie hebben gegeven over het
verleden. Reikhalzend kijken we uit naar
het tweede deel. (Uitg. Gemeentebestuur
van 's-Gravenhage)
Gewelfschilderingen in de Oude Kerk te
Amsterdam
Bij de restauratie van de houten gewelven
van de Sint-Nicolaas of Oude Kerk in Am
sterdam is een aantal ongeveer vijf eeuwen
oude schilderijen ontdekt. Daarover heeft
Wouter Kloek een klein maar bijzonder in
teressant boekje geschreven. Het is een uit
gave van de Stichting de Oude Kerk te Am
sterdam, die in 1955 werd opgericht. De
schrijver heeft zich goed in het onderwerp
verdiept, hetgeen niet alleen uit de tekst,
maar ook uit de lange lijst van bronnenmate
riaal blijkt. Er staan prachtige foto's - deels
in kleur - in. Voor de vormgeving en de
uitvoering van dit boekje is de Stadsdruk
kerij verantwoordelijk, die daarvoor een af
zonderlijk woord van waardering verdient.
Kijk op Amsterdam
Die „lastige" Amsterdammers zijn toch
wel erg trots op hun historische stad, zo rijk
aan monumenten. Ze mogen trots zijn, al
valt er op de zorg van het erfdeel wel het een
en ander aan te merken. Gelukkig is daar de
laatste jaren verandering in gekomen en
kunnen we een toenemende belangstelling
constateren voor het Amsterdamse verle
den. Ben Kroon, een uitstekend kenner van
de hoofdstad, schreef het inleidende artikel
en bovendien de teksten bij de talloze prach
tige foto's, die het werk zijn van A. van der
Heyden. Het is een beetje eenzijdige kijk op
Amsterdam, want de ontluistering van de
oude binnenstad is (bewust?) vermeden.
Maar mogen we dat de auteur en de foto
graaf kwalijk nemen? Per saldo heeft Am
sterdam nog heel veel moois te laten zien en
daarvan wordt in dit boek met warmte ge
tuigd. (Uitg. Elsevier Nederland BV;
22,50)
