telde ons de architect, de heer J. Boelhou
wers uit Tholen. Immers er was nauwelijks
een afbeelding van het gebouw terug te vin
den, er waren geen tekeningen en dus moest
er aan de hand van details, die wel bewaard
waren gebleven, worden gewerkt. Het is
met grote liefde gedaan, zowel door de ar
chitect als door het aannemingsbedrijf Vid-
deler én door de bouwvakarbeiders.
We zeiden het al, de voormalige synagoge
is een eenvoudig bouwwerk met bijna ro-
maanse ramen. In de voorgevel, boven de
ingang staat het opschrift: Door weldadig
heid van den besten Koning 5593. Dit op
schrift herinnert aan de bijdrage die Koning
Willem I gaf voor de bouw van de synago
ge. Het cijfer is het jaar van de Joodse jaar
telling (het stichtingsjaar).
Bij het herstel van het interieur heeft de heer
Boelhouwers er naar gestreefd de oude sfeer
van het bedehuis zoveel mogelijk te bewa
ren. Zo ontstond een reformatorisch aan
doend interieur: witte wanden en daarin
deels uitgespaard eveneens witte zuilen.
Boven de ingang een houten balkon met
enig houtsnijwerk. Aan de tegenoverlig
gende zijde herinnert een nis met een kleine
overkapping aan de plaats waar eens de
H. Arke heeft gestaan.
In het midden is in oude luister hersteld de
z.g. bima met de banken, die eens bestemd
waren voor de kerkbestuurders. Terzijde
van de eerder genoemde nis hangt van de
zoldering af de Godslamp, het eeuwige
licht, zoals men dat in elke synagoge aan
treft. Twee koperen kronen verlichten het
interieur.
In de kelder
Historisch het meest interessant is intussen
de kelder, waarin eens het rituele bad was
ondergebracht. Architect Boelhouwers
heeft gemeend deze ruimte niet volledig te
moeten restaureren. Bekend was dat een
van de baden met marmer bekleed was.
Men heeft geoordeeld dit marmer niet op
nieuw te moeten aanbrengen. Ook de
stookplaats voor het verwarmen van de wa
terketel is slechts ten dele herbouwd. De
zwarte plek, waar eens het vuur brandde,
heeft men intact gelaten. Beide waterputten
zijn hersteld en omwille van de veiligheid
nu afgedekt met een glazen plaat. Een „his
torische" pomp aan een der muren houdt de
herinnering wakker aan de wijze, waarop
het badwater naar boven werd gebracht.
In de buitenmuur is een gedenksteen aange
bracht.
De burgemeester van Bergen op Zoom, drs.
L. J. M. van de Laar sprak tijdens de ope
ningsplechtigheid een kort welkomst
woord, waarna de stichtingsvoorzitter,
wethouder dr. E. G. H. Hartel in een bewo
gen rede de geschiedenis van de Joden in
deze Brabantse gemeente verhaalde. Ver
moedelijk waren er al in de middeleeuwen
Joden in Bergen op Zoom, maar zekerheid
daarover bestaat niet. Pas na 1800 zijn er
meer gegevens beschikbaar, dank zij de
door dé Fransen ingevoerde bevolkingsad
ministratie. Vóór de ingebruikneming van
de synagoge in 1832 hielden de Joodse» bur
gers hun godsdienstoefeningen op de zolder
van de Waag. „De grote gevoelswaarde,
die wij Bergenaren hechten aan de vm. sy
nagoge als monument was van de belang
rijkste drijfveren om over te gaan tot restau
ratie van de leeggeplunderde en verkrotte
synagoge," aldus wethouder dr. Hartel.
Opperrabijn E. Berlinger sprak ten slotte
een kort woord van grote dank voor het tot
stand komen van de restauratie van deze
synagoge, waaraan men een culturele be
stemming heeft willen geven, hetgeen hij
een goede daad noemde.
Het madrigaalkoor van de gemeentelijke
Muziek- en balletschool bracht tijdens de
plechtigheid enige Hebreeuwse liederen ten
gehore.
De ambassadeur van Israël, de heer H.
Bar-on heeft de gedenkplaat in de buitenge
vel onthuld.
v. d. W.
