'kerken werden gebouwd en aan Deen
se heiligen gewijd (St. Olaf bij voor
beeld en St. Clement, patroon van zee-
en rivierhavens). Na de Normandische
verovering kwamen er nog vele kerken
bij. De parochies werden de woon
plaats van rijke handelslieden, van wie
menigeen hoge ambten bekleedde in
het bestuur van de stad. Verder vestig
den zich hier tal van wevers en
wolkooplieden," die bekend stonden als
radicalen en non-conformisten. In de
17e eeuw werd de ene „afgescheiden"
kerk na de andere opgericht en de
nieuwe gebouwen, waar de dissidente
gelovigen samenkwamen, kregen
6. Nieuw woonhuisvormen in de Gol
den Dog Lane.
7. Colegate met gerestaureerde huizen.
nieuwe namen als Gildencroft Meeting
House en Octagon Chapel (presbyte
riaans) en Methodist Chapel. Een radi
cale predikant, die achter de Franse
revolutie stond, leidde een Baptisten
gemeente in een grote kapel aan de
straat Colegate. Interessant is vooral de
(nu weer herstelde) Octagon Chapel,
die in de tweede helft van de 18e eeuw
de vergaderplaats werd van een gezel
schap sociale hervormers en filosofen,
w.o. de geleerde dame Amelia Opie,
wier schitterende woonhuis nü nog de
aandacht trekt aan de Castle Meadow.
Ook nog diep in de 19e eeuw is de
wijk „over the Wensum" van betekenis
geweest toen zich daar scholen vestig
den als People's College in Bacon's
house (voor volwassenen) en Misses
Glovers' Schools (voor kinderen) in
de Black Boys Yard. Daarna kwam
opeens de teruggang: kleine industrie-
tjes en tweedehandswinkels, kleine
schoenmakerijen en paraplufabriekjes,
die na verloop van tijd weer plaats
maakten voor gezinnen van fabrieks
arbeiders die in de tijd van de indus
triële revolutie in en om Norwich
werkten. De glans verdween. Oude
gebouwen, waar nog iets was blijven
kleven van koopmansrijkdom in de
vorm van raam- of deurversieringen en
sierlijke geveltoppen, werden niet meer
onderhouden zoals het behoorde. Het
werd hoe langer hoe moeilijker, in de
samenklitting van aan- en bijbouwsels
nog iets van de oude staat van welvaart
te herkennen. Wél bleef het uitzicht op
de vele 15e eeuwse kerktorens; overi
gens raakten de grote straat Colgate en
haar zijstraten St. George's, Calvert en
Magdalen en de daarachter gelegen
Cross Lane, Muspole Street, St. Miles
Alley en de Golden Dog Lane zó in
verval, dat men van een achterbuurt
kon spreken. Toch heeft men zelfs in
het Victoriaanse tijdperk nog wel eens
een poging gedaan om er „iets" van te
maken: een enkel fabrieksgebouw, een
school, een pakhuis vertonen sporen
van goede wil.
Operatie „Oase"
Na de Tweede Wereldoorlog, toen het
ook in Norwich gonsde van plannen
tot krotopruiming, wegverbreding en
algehele vernieuwing van het stads
beeld, werd de toestand in het kwar
tier „over the Wensum" danig onder
dë loep genomen. Toch zou het nog
tot achter in de jaren vijftig duren
voordat besloten werd tot een „face
lift". Herstel van de Magdalen Street,
in het verlengde van het historische
Tombland, was het eerste grote project
Van stadsherstel dat in Engeland werd
uitgevoerd; dit gebeurde in 1958. In de
jaren zestig breidde deze activiteit zich
uit tot andere straten in de buurt. Pas
toen de jaren zeventig waren aange
broken en het Monumentenjaar '75
naderde, kreeg het grote rehabilitatie
plan voor de hele wijk rondom Cole
gate zijn beslag. De gemeenteraad van
Norwich voldeed daarmee aan een
dringend verzoek van de gravin van
Dartmouth, presidente van de Raad
van het Verenigd Koninkrijk voor het
Europese „Heritage Year". Een zeven
tal lichamen, w.o. de Norfolk Associa-
tion of Architects, heeft zich voor de
zaak ingezet. Men sprak van een
„Operatie Oase".
Het zou te ver voeren en voor de
Nederlandse lezers is het ook niet van
belang om er kennis van te nemen
om te vertellen wat er al zo in deze
stadswijk van Norwich is gedaan. De
vervallen woonhuizen die vaak de
meest elementaire comforts misten,
werden afgebroken liefst 79 stuks,
waarvan slechts drie een w.c. hadden.
De huizen, die ervoor in de plaats
gekomen zijn, passen wat architectuur
betreft uitstekend in een goed gelegen
historische wijk als deze; zij hebben
elk een individueel gezicht, passen bij
elkander zonder een eentonig geheel te
vormen. Er is zowel rekening gehou
den met mensen, die altijd al in deze
buurt gewoond hebben, als met „new-
comers". Het spreekt vanzelf, dat de
nieuwe woningen een hogere huur
vergen, maar zeker geen onredelijk
bedrag. Het wonen in een gerieflijk
huis aan Balderstone's Court een van
die vriendelijke hoekjes in de wijk,
achter de voortreffelijk gerestaureerde
Octagon Chapel kost niet meer dan
8 of 9 pond per week. Sommige
straten, zoals Friar's Quay (de kade
langs de Wensum), Hopper's Yard en
rondom de St. Michael's kerk, zijn
speciaal bestemd voor de „new-
comers", jonge echtparen zonder kin
deren (omdat er te weinig ruimte is
voor speelplaatsen). Men heeft er ook
voor gezorgd, dat de vernieuwde stads
wijk beschikt over voldoende culturele
contactpunten zoals tentoonstellings
ruimten en vergaderlokalen. Het werk
is nog in volle gang, overal. Voor
stadsvernieuwers waar ook ter we
reld valt in Norwich „over the
Wensum" veel interessants te zien en
veel leerzaams te noteren. Er is lang
niet altijd afbraak voor nodig om een
vervallen pand gewezen paardenstal
of rommelpakhuis te verbouwen tot
een voortreffelijk woonhuis, met be
houd van de oorspronkelijke eigen
aardigheden wat gevels, vensterverde
ling en deurdecoraties betreft. Een
wandeling door Colegate is een open
baring; en wanneer men er moe van is
(want het is langzamerhand al een héél
stuk nieuwe-oude stad), kan men het
Oase-plan rustig op een bankje bekij
ken, ergens op een mooi plekje groen,
met gras en bomen, aan het frisse
water van de Wensum, ter hoogte van
de gerestaureerde antieke aanlegstei
ger.
H. Besselaar 187