Boekbesprekingen
Rechts bouwen - links bou
wen.
Village Style.
Langs de oude Brabantse
kerken.
700 centenboek.
Synagogen in Amsterdam.
Onder redactie van J. E. van der Wielen
De onlangs overleden architect J.J.
Vriend heeft het nog mogen beleven,
dat zijn laatste(?) kritische oeuvre is
gepubliceerd. Hij gaf het vorenstaande
titel mee, met als ondertitel: Aanteke
ningen over architectuur en politiek.
Wie Vriend als auteur over bouwkunst
heeft gevolgd, zal het niet verbazen, .dat
hij deze titel koos. Hij was niet alleen
als vakman sterk bewogen, ook de poli
tiek en de invloed die daarvan uitgaat
op het bouwen, heeft hem steeds bezig
gehouden. Als auteur kon hij zich niet
losmaken van maatschappijkritiek. Men
behoeft het in deze niet altijd met hem
eens te zijn, maar hij wist wel waarover
hij schreef, wat zijn geweten hem ingaf.
Dat blijkt al uit het voorwoord, waarin
we lezen: „Van een bouwkunstig ideaal'
(zo dit al ooit bestond) zijn wij verder
dan ooit verwijderd in een tijd van
algemene ontluistering; evenals van een
betrouwbare belofte van geluk". En ver
der: „Het onderhavige boek is een
bescheiden poging om zich zoveel mo
gelijk los te maken van de algemeen
geldende begrippen die het vaste thema
vormen van de gevestigde kunsthistorie.
Ook in het bijzonder van die welke door
jongeren nog gehanteerd worden in het
moderne jargon der menswetenschap
pen. Dit in een eigen taaltje dat al te
vaak de scriptie' verraadt Van een ge
volgde hoogleraar of doctorandus; veel
al niet veel meer dan een commercieel
verwerkte ,His Masters Voice'."
Vriends' boek handelt over architecten,
hun werk en vooral over de invloed, die
de maatschappij in al haar schakerin
gen in het verleden en het heden op het
bouwen uitoefent. Ook al deelt men de
maatschappij-visie van Vriend niet, dan
nog is het alleszins de moeite waard er
kennis van te nemen. (Uitg.: Contact
74 BV, Amsterdam; prijs 17.50).
Engeland is voor de meeste toeristen:
Londen en daarbij dan o.m. inbegrepen
Canterburry, Oxford en koninklijke
landgoederen. Te weinig wordt evenwel
het „platteland" gekend en juist daar
valt enorm veel aan oude architectuur
en landschapsschoon te genieten. In dit
boek met een schat aan foto's, toege
licht door instructieve tekst wordt ruime
aandacht geschonken aan wat Enge-
lands culturele erfdeel kan worden ge
noemd. Voor liefhebbers van monu
menten, merkwaardige grafstenen, uit
hangborden, oude herbergen en noem
maar op, een prettige gids voor onder
weg, maar ook een boek om enige ple
zierige leesuren mee door te brengen.
De schrijver John Vince blijkt boven
dien een uitstekend fotograaf, met ge
voel voor het detail. (Uitg.: Ian Allan,
Londen; prijs 3.75)
Dit boekje is verschenen onder auspici
ën van de Stichting ter bevordering van
de kennis van de Nederlandse bouw
kunst. Het is het eerste van twee delen
in de reeks „Langs de oude Nederlandse-
kerken". Auteur is Wies van Leeuwen,
die van het onderwerp veel studie heeft
gemaakt en er op onderhoudende wijze
over weet te vertellen. Ook dit boekje is
als een gids te beschouwen, blijkens de
opzet, die in routes is verdeeld. (Uitg.:
Bosch en Keuning NV, Baarn; prijs
9.75)
Dit is een uitgave van de gemeentegiro
van Amsterdam ter gelegenheid van het
700-jarig bestaan van de hoofdstad.
Het is in de eerste plaats een fotoboek,
met foto's van alledag, van Amsterdam
en de Amsterdammers. Uit de inhoud
noteren we spionnetjes, naambordjes,
„happertjes" (drinkfonteinen voor de
niet-Amsterdammers), kappers, put
deksels, sexwinkeltjes, koffiehuizen,
draaiorgels, lantarenpalen, pro
testopschriften, enz.; kortom: Amster
dam zoals het leeft en werkt. De auteur
is Jos Houweling, geen beroepsfoto
graaf, maar dat blijkt nauwelijks. Hou
weling kent zijn stad, zijn inwoners en
hun „lastige" gewoonten. Hij kent ook
de monumentale schoonheid van de
stad. Het is gewoon een zalig boek om
in te bladeren. Slechts één bezwaar: de
tekst is in een niet-prettig lettertype
gedrukt. (Uitg.: Gemeentegiro, afd.
Voorlichting; prijs 8.65)
In opdracht van de Rijksdienst voor de
Monumentenzorg heeft de heer J.F. van
Agt dit boek geschreven. Hij schonk
daarbij niet alleen aandacht aan de
kunsthistorische betekenis van de syna
gogen, maar betrok er ook de geschie
denis van de Amsterdamse Joodse ge
meenten bij. In deze zin is het een
waardevolle aanvulling op het intussen
beroemd geworden Memor-boek van
M.H. Gans. Amsterdam is eens ge
noemd het Jeruzalem van het Noorden.
De tweede wereldoorlog heeft daarvan
nog maar weinig sporen nagelaten.
Maar er staan nog steeds enkele be
langrijke synagogen, waarvan de Portu
gese, ook gemeten naar haar 300-jarige
historie, stellig de beroemdste is, vooral
in architectonisch opzicht. Gelukkig
verkeert deze „snoge" nog in redelijk
goede staat, hetgeen helaas niet gezegd
kan worden van het synagogen-com
plex van de Asjkenaziem, al daagt daar
voor nu eindelijk dertig jaar na de
catastrofe - herstel. Het boek van de
heer Van Agt legt de historie vast van
een cultuur, die eeuwen lang een stem
pel op Amsterdam heeft gedrukt. Het
wekt weemoed over wat verloren ging,
maar het is vooral een eerbewijs voor
het Joodse volksdeel, dat zo vaak juist
ook in zijn Godshuizen, een warme lief
de aan de dag legde voor de schoonste
uitingen van kunst. Het boek is ruim
geillustreerd met oude prenten en teke
ningen en foto's van hoe het was en hoe
het thans is.
De heer Van Agt heeft met dit boek een
eerbied afdwingend werk verricht, een
waardevolle bijdrage aan de viering van
het 700-jarig bestaan van Amsterdam.
(Uitg.: Staatsuitgeverij, Den Haag; prijs
25.-)
