is erg veel veranderd: hier heeft het
tunneltracé duchtig toegeslagen, met
onder het Mr. Visserplein tussen de
Mozes en Aaronkerk - de opmerkelijke
pastorie van de paters Franciscanen aan
de oostkant van de kerk moest verdwij
nen en de zijn 300-jarig bestaan vie
rende vermaarde „Tempel der Joden",
de Port. Isr. synagoge.
Daar waar eens de Markengracht liep
en waar de Rapenburgerstraat was is nu
de kale strook geofferd aan het verkeer,
dat uit de IJtunnel de stad binnen komt
stormen. Onder het nieuwe plein is een
ingewikkeld stelsel van onderdoorgan
gen, vanwaar men ook de tramhalte
kan bereiken aangelegd op een brug
boven de verkeerstunnel. Op het on
derste niveau ontbreekt het niet aan
auto's, op het voetgangersniveau is ge
woonlijk slechts een akelige leegte.
De auto's komen weer op de begane
grond op het Jonas Daniël Meijerplein
en bereiken al na enkele tientallen me
ters de brug over de Nieuwe Heren
gracht: ze komen dan in de
Weesperstraat, die kille afstotende heir
baan langs hoge grijze gevels, een
bespotting van alles wat eens vol leven
en bedrijf was in de drukke
Weesperstraat - een oorlogsslachtoffer,
laten we dat er wel aan toevoegen.
Maar men kan moeilijk beweren, dat de
Weesperstraat in zijn nieuwe gedaante
ook maar iemand ooit dierbaar zal zijn.
Het Weesperplein met onder de grond
straks een groot metrostation waar de
in aanleg zijnde oostlijn overstapmoge
lijkheden moet bieden op een lijn die er
wellicht nooit komt is bedorven door
een reusachtig gebouw, een grote schoe
nendoos naar het uiterlijk, met donkere
wanden en donker glas een bakbeest
gewoonweg, dat de afdeling psycholo
gie van de Universiteit van Amsterdam
huisvest. Die onbarmhartige volksmond,
die niet lang hoeft te zoeken naar tref
fende benamingen, doopte het „de
doodkist".
Onheilspellend
En wat heeft men hier een paar hon
derd meter verder uitgespookt als men
door de Sarphatistraat gaande de Hoge
Sluis overgaat? Op de plaats van heren
huizen uit het eind van de vorige eeuw
heeft men op de hoek Sarphatistraat
(noordkant)-Amstel een veel te hoog
kantoorpand van Utrecht Holland neer
gezet, ook weer met een naar kartelig
dakcontructie die bij de schoon
heidscommissie wel zal zijn verbloemd
onder een stroom van vreemde woorden
66 - maar het bederft de Amsteloever -
toch ai niet zo vrolijk, vanwege het
omineuze „gat in de Amstel" een
onheilspellend afbraak-project.
Dan het Frederiksplein met het nieuwe
bruine gebouw van de Westland -
Utrecht hypotheekbank en een nog lelij
ker kantoorgebouw op de hoek van de
Utrechtsestraat Het Frederiksplein
dat lang de reputatie had het mooiste
plein te zijn van de stad en dat de
Nederlandse Bank, wel wetend dat het
met zijn torenbouw en zijn traliewerk
op de benedenverdieping heel duidelijk
de straat en al wat daarover gaat
uitsluit, heeft gesierd met een fontein.
vallen zijn natuurlijk ook wel iets om
van te schrikken. Dat heeft men in de
jaren twintig ondervonden toen K.P.C.
de Bazel aan de verbrede Vijzelstraat de
op zichzelf bijzonder acceptabele bank-
kolos voor wat toen de Nederlandsche
Handel-Maatschappij was, neerzette.
Dat is voor het bouwen in de grachten
gordel wel een waarschuwing geworden
al had men er eerder aan kunnen
denken, na de bouw van het Kantoor
van de Eerste Hollandse Levensverze
keringsbank aan de Keizersgracht tus
sen Westermarkt en Leliegracht
Over bankgebouwen gesproken - hoe
Zo'n bankgebouw lokt geen publiek
iedereen blijft aan de andere kant van
de verkeersweg tussen Weteringschans
en Sarphatistraat, het bankgebouw be
hoort tot een andere wereld, het is als
het ware uit het plein getreden.
Moeten we tenslotte nog niet naar een
derde plein? Wat is er met het Haar
lemmerplein gebeurd? De noordewind
valt er naar binnen, één gevelwand die
het vroeger een vriendelijk intiem ka
rakter gaf als het oude wagenplein bij
de Willemspoort is compleet verdwenen
opgeofferd aan de wens om een grote
verkeersweg ten zuiden van het spoor
wegviaduct tot stand te brengen' op de
plaats van de Haarlemmer Houttuinen.
Ook hier weer een gapende leegte waar
niemand zich op zijn gemak schijnt te
voelen omdat men hem de vertrouwde
beslotenheid van zijn stad heeft ontno
men.
Grote gebouwen die buiten de ver
trouwde schaal van de grachtengordel
6. Het Aalsmeerder Veerhuis (midden),
doodgedrukt door een bank-koios.
Foto's: Sabel en Daniels.
deerlijk is er ook misgetast door toe te
laten dat een hoog gebouw voor de
Bankgirocentrale werd neergepoot, vlak
naast het bekoorlijke 17e eeuwse
Aalsmeerder Veerhuis aan de Schinkel
kade - een type huis, dat eens zeer
talrijk was, maar waarvan dit Veerhuis
nu de laatste representant is. En hoe
wordt er soms ook, vrijwel aan het oog
onttrokken, nog gedempt! Waar is ach
ter dat lelijke Maupoleum die oude
Houtkopersburgwal gebleven? Een
schamel stuk grond is er voor in de
plaats gekomen een miezerig parkeer-
veldje.
Maar de klaagmuur aan de Kal-
verstraat is niet de plaats om over zulke
zaken zijn beklag te doen.
