Bouwen in de Jordaan (gt
f r
0
H.
^i-
!r
door G. Prins, architect HBO
Toen de sttid Amsterdam in 1609 van
Ridderschap en Steden van Holland en
West-Friesland octrooi verkreeg voor
een nieuwe stadsuitleg vanaf de oude
wallen, sprak het vanzelf dat gegeven
heden van het betrokken terrein het
ontwerp zouden beïnvloeden.
Het ongecompliceerde grachten- en
stratenpatroon van de Jordaan, ont
leent zijn vorm aan de waterlopen,
paden en perceelsvornlen (b.v. het aan
wezige Karthuizer klooster) zoals die
toen waren.
Ook tegenwoordig speelt bij het ont
werpen van een nieuwe wijk weer
steeds meer de eigen aard van de aan
getroffen situatie mee. Aan het maken
van bestemmingsplannen gaat een in
ventarisatie van landschappelijke en
cultuurhistorische waardevolle elemen
ten vooraf, die dan een nieuwe functie
kunnen krijgen.
De methode „zand erover en iets
nieuws vanachter je tekentafel ontwer
pen" wordt niettemin nog veelvuldig
gehanteerd.
Gelukkig is het uitgangspunt van de
Gemeente Amsterdam, zoals dat in het
structuurplan is vastgelegd, handha
ving van de unieke ruimtelijke struc
tuur van de binnenstad, waarvan het
stratenpatroon het eerste monument is.
De Jordaan neemt door zijn bekend
heid in deze binnenstad een bijzondere
plaats in en kan niet los van dat geheel
bekeken wprden.
Deze buurt heeft lange tijd als typisch
woon- en verzorgingsgebied t.o.v. de
binnenstad gefunctioneerd.
De overtrokken populariteit van de
Jordaan heeft ze echter als woonbuurt
gezien de slechte woonomstandighe
den niet verdiend.
Het zijn de andere (overbekende)
aspecten, die dit kleine Amsterdamse
stadsdeel zo'n grote populariteit heb
ben gegeven.
De grote aantrekkingskracht van deze
buurt ligt mijns inziens in andere din
gen, dan-alleen de bevolking met een
bepaalde sociale achtergrond.
De aantrekkingskracht van dit gebied,
gelegen tussen twee belangrijke stede-
bouwkundige elementen de Prinsen
gracht en de voormalige stadsomwal
ling wordt bepaald door een eigen
schaal en maat. Daartoe draagt de
afwisseling van straten en grachten in
hoge mate bij.
De verhoudingen, die in de nog niet
beschadigde grachten te vinden zijn,
zijn belangrijk.
Afb. I: Gracht profielen
Afb. 2: Karakteristieke Jordaanhuizen
in cle Tuinstraat
liili'ilUhl,
2800 f-
ïijjiijl
[jfffrrprr
rozengracht
j2800
lindangracht
v#
1250
-2800-
r
tgelantiersgracht
-|2800
bloemgracht
De verhouding van een straat wordt in
twee richtingen bepaald: bebou
wingshoogte en straatbreedte. Bij een
gracht komt daar nog het extra ele
ment van het water bij.
Vergelijk de getekende profielen van
de Egelantiersgracht en Bloemgracht
met die van de gedempte Lindengracht
(zie afb. I).
Hieruit put ik de moed om te pleiten
voor het weer opengraven van de
laatst genoemde en ook van de minder
aantrekkelijke Jordaan-grachten.
Terzijde is het aardig te vermelden, dat
al deze grachten, gemeten tussen de
gevelwanden, eenzelfde breedte hebben.
Toch is de verschijningsvorm heel
verschillend. De Bloemgracht b.v. er
vaart men intiemer dan de Egelan
tiersgracht, terwijl het water daar maar
één meter smaller is.
Het uitgangspunt is handhaving van de
43
