Aanslag op rivierengebied
Het unieke Nederlandse rivieren
gebied wordt bedreigd met een
zodanig grove aanslag, dat het
sterk aan karakter en waarden zal
inboeten. Dit grote gevaar ligt
besloten in de plannen tot verbe
tering van de dijken. Daarbij gaat
het primair om verzwaring van de
waterkeringen, al of niet in combi
natie met gelijktijdigeverhoging.
De verzwaring wordt, volgens de
geldende normen en technische
richtlijnen, uitgevoerd in een vorm
die van het in de loop der eeuwen
gegroeide beeld langs de rivieren
weinig heel laat. Daartegen rijst
hoe langer hoe sterker verzet, met
als inzet vragen zoals: Waar is'
Nederland eigenlijk mee bezig?
Waar stoelt het op? Is dit allemaal
nu wel zo nodig en verantwoord?
Die vragen (en ook ook niet mis te
verstane antwoorden) vindt men
terug in een boekwerkje „Rivier
dijkverzwaring een aanslag op
het landschap". Het is een geza
menlijke produktie van de Stich
ting Natuur en Milieu en de Gel
derse Milieuraad, waarin op ver
helderende wijze de problematiek
in haar totaal onder de loep wordt
genomen. Gegevens in dit artikel
zijn ontleend aan dit boekwerkje
(hierna te noemen „de brochure")
en geplaatst in een kader van ei
gen kanttekeningen.
46
Binnen het stelsel van de Rijn (en daar
gaat het hier 0111) ligt 700 km aan
bandijken. Daarvan moet, volgens de
door Rijkswaterstaat geïnjecteerde
plannen, 550 km worden verzwaard.
Over een lengte van 50 tot 80 km is dit
werk reeds klaar, op andere punten is
men druk bezig en weer elders is de
voorbereiding in volle gang. Het is een
operatie van een gigantische omvang,
uit te voeren in een betrekkelijk korte
tijd. Deze primair technische operatie
zal er, aangenomen dat alles doorgaat,
toe leiden dat de dijken worden bedol
ven onder een (zwaar) standaardprofiel.
Dijken, die in de loop der eeuwen als
hel ware onder mensenhanden zijn ge
groeid en fraai liggen ingepast in het
landschap. Men verhoogde en versterk
te in het verleden als dat nodig was
na een overstroming en men deed dat
zoals de situatie ingaf. Vandaar ook,
dat het patroon van de oude dijken zo
verschilt èn zo boeiend is.
De oude dijken worden nu weer eens
verzwaard en wel zodanig dat het al
lemaal hèèl veilig wordt in het rivie
rengebied. Maar de klemmende vraag
is: Wat kost dat? Daarbij gaat het
zeker niet alleen om het geld, zij het
dan dat de kosten van de gegeven
verzwaring bij benadering reeds op 500
miljoen worden geschat. Er is veel meer
in het geding. De brochure: „Voor deze
dijkverbetering in het rivierengebied
zullen circa 1500 tot 1600 panden af
gebroken moeten worden. Dit betekent
dat een aantal dorpskernen ernstig
worden verminkt. Buiten de dorpen
zullen vele honderden huizen tegen de
vlakte gaan. Hieronder is een vrij groot
aantal panden dat op de monumenten
lijst voorkomt. Hoewel aan de overige
te slopen panden veelal geen nauwkeu
rig aan te wijzen monumentale waarde
kan worden toegekend, vormen zij toch
(vooral in groepjes) zeer karakteristieke
elementen in het landschap. Zij
weerspiegelen een eeuwenoud leefpa
troon en zijn, alszodanig wel degelijk
van cultuurhistorische betekenis".
Er zijn ook gevallen waarin de
dorpskernen zullen worden gespaard
door omlegging van de dijk. „Maar ook
dan is er sprake van verlies", zo stelt de
brochure, „doordat de directe en histo
risch bepaalde binding tussen het dorp
en de rivier door de nieuwe dijk wordt
afgesneden. Hetzelfde geldt voor de
historische rivierfronten van enkele ste
den die achter de dijk komen te liggen.
Schoolvoorbeelden van groot verlies
aan dorps- en stedeschoon zijn te vin
den in Brakel, Zuilichem, Haaften,
Doesburg, Welsum, Veessen en Deven
ter". Het gaat, hoe dan ook, om forse
ingrepen. Zo moet in Brakel maar liefst
de helft van de kern voor de nieuwe
Waaldijk wijken, terwijl Welsum en
Veessen als het ware van de kaart zijn
geveegd. De ingrepen roepen boven-
