schatkamer van een rijk verleden
door Con Power
Ondanks de economische vooruitgang
van de laatste tijd is het Ierland van
vandaag nog steeds een schatkamer van
het verleden. De overblijfselen van een
rijk en bont geschakeerd verleden treft
men er aan in een overvloed, die men
zelden elders zal vinden; van vóórhisto
rische tomben en Oghamstenen uit het
IJzeren Tijdperk tot middeleeuwse
kastelen en elegante „Georgian" heren
huizen.
De oudste Ierse monumenten zijn
megalitische graftombes uit het stenen
tijdperk, begraafplaatsen van de oer
oude adel, die dateren uit de tijd tus
sen 3000 en 2000 v. Chr.hiertoe be
horen ook de steenkringen en de
„cairns" (steenhopen). Men ziet er nog
heel veel Oghamstenen (stenen met
opschriften), die vaak de nagedachte
nis vasthouden aan de heldendaden
van de plaatselijke stamhoofden; dik
wijls zijn deze stenen „gechristiani-
seerd", d.w.z. er zijn kruisen en op
schriften in gehouwen gedurende het
vroeg-christelijke tijdperk.
Veel algemeen voorkomend zijn ook
ringvormige forten en forten op uit
stekende gebergten en kapen; voorts
oeroude abdijen en „killeens" (kerk
hoven, die over het algemeen bestemd
waren voor diegenen, die niet in ge
wijde grond begraven konden worden,
zoals b.v. zelfmoordenaars en onge-
doopten).
Ierlands culturele erfenis is omvangrijk
en geniet grote bekendheid.
Wij, in Ierland, staan dicht bij ons ver
leden; veel van onze rijkste schatten
genieten de bescherming van de staat.
Het uitroepen door de Raad van
Europa van het jaar 1975 tot Europees
Monumentenjaar heeft echter een
nieuwe impuls gegeven aan onze in
spanning het verleden van onze natie
te hoeden en te beschermen. Maar
veelvuldige monumenten en archeolo
gische terreinen worden tegenwoordig
wel bedreigd door bouw-activiteiten.
Dit heeft er toe geleid, dat een groep
invloedrijke Ieren zich nu inzet voor
het behoud van de oude culturele
monumenten. Men streeft daarbij ver
schillende doeleinden na; één daarvan
is de opgraving van de resten van Dub
lin in de Vikingtijd.
De voornaamste bedreiging voor de
archeologische terreinen in Ierland vor
men heden ten dage de programma's
voor landbouwontwikkeling, zand- en
grindontgravingen, de wegenbouw en
de uitbreiding van de steden. In het
algemeen gesproken hebben de terrei
nen met een archeologische" betekenis
en voorhistorische plaatsen tot op
heden het meest van deze activiteiten
geleden.
Wetgeving
Ierland kent, als verscheidene andere
Europese landen, een monumenten
wetgeving. De eerste National Monu-
mentsact dateert van 1930, gevolgd
door een tweede van 1954.' Als „natio
naal monument" wordt volgens deze
wetgeving beschouwd een monument
of de overblijfselen van een monu
ment, waarvan de instandhouding als
een zaak van nationaal belang wordt
geacht, om redenen van historische,
architectonische, kunstzinnige en
archeologische betekenis, dan wel uit
een oogpunt van overlevering. Per defi
nitie worden tot monumenten ge
rekend elk gebouw of bouwwerk van
kunstwaarde, hetzij bovengronds, het
zij ondergronds, en verder elke grot,
steen of ander nationaal object, dat
door mensenhand is gesneden, gehou
wen of bewerkt, en dat met een be
paalde bedoeling is neergezet. Mede
vallen onder de monumentenwetgeving
elk vóórhistorisch of zeer oud graf
teken, graven en resten van begraaf
plaatsen.
De monumentenbescherming in Ier
land is als in de meeste Europese lan
den in de eerste plaats een zaak van de
verantwoordelijkheid van de regering
en de régionale overheden, terwijl er
ook particuliere verenigingen zijn, die
zich met monumentenzorg bezighou
den. De wetgeving stelt de regering en
de plaatselijke overheden in staat oude
en historische monumenten aan te
kopen of in bescherming te nemen.
Instandhouding van monumenten be
paalt zich niet tot eventueel noodzake
lijke restauratie, maar men tracht ze
ook bruikbaar te maken, dus levend te
houden.
De wetgeving schrijft de instelling van
een adviesraad voor nationale monu
menten voor. Het departement voor
openbare werken heeft een speciale
afdeling, die zich bezighoudt met de
monumentenzorg. Deze afdeling be
schikt over een deskundig korps van
archeologen. Vele nationale en plaatse
lijke verenigingen zijn eveneens actief
1
betrokken bij de instandhouding van
het architectonisch erfdeel. De Natio
nal Trust for Ireland is een officieel
lichaam; andere organisaties, die ge
noemd dienen te worden zijn b.v. de
Irish Georgian Society en de Dublin
Civic Group. Deze en andere verenigin
gen hebben veel bijgedragen tot het
wekken van belangstelling bij het Ierse
volk voor hun nationale monumenten
en voor het behoud en de restauratie
daarvan. De wetgeving opent de moge
lijkheid tot beroep in het kader van de
ruimtelijke ordening en stadsplanning.
Van deze mogelijkheid werd en wordt
vaak gebruik gemaakt om plannen te
herzien en zodoende waardevolle
