De Lelie op de Zaanse Schans
De nieuwste aanwinst op de Zaanse
Schans is het lange 17e-eeuwse pakhuis
uit Westzaan: de Lelie. Reeds in 1972,
zo lezen we in het orgaan van de Vereni
ging Vrienden van de Zaanse Schans,
waren onderdelen naar de Schans ver
voerd en opgeslagen. Bij het demonteren
waren er geen bruikbare maten genomen,
zodat de tekenaars klauterend over span
ten en gebinten hun opmetingen hebben
gemaakt. De gegevens leverden de leg
puzzel op waaruit de Lelie ten slotte
weer is herboren. Veertien zware hoofd
gebinten konden weer worden gebruikt,
zes stuks werden toegevoegd om het pak
huis geschikt te maken voor zijn nieuwe
functie als kijkschuur op de Schans.
Bij het woord „pakhuis" denkt men
meestal aan de hoge zware gebouwen
met vele verdiepingen, zoals die in de ste
den bij de havens staan. Deze waren
aldus gebouwd voor optimaal gebruik
van het kostbare stedelijke vloeropper
vlak, zo hoog als men maar hijsen kon.
Maar in het veld rond Westzaan lagen de
problemen anders. Op de typische lange
veeneilandjes met slappe bodem werd
niet in de hoogte gebouwd maar in de
lengte. Zolang er lengte was, bestond er
geen noodzaak het in de hoogte te zoe
ken. Niet alleen in Westzaan, maar overal
elders in de Zaanstreek werden zo pak
huizen gebouwd.
De Lelie is bij de „herbouw" aangepast
aan de bestemming. Via een ramp,
schuin oplopend, komt men nu binnen.
Deze schuine loopbrug is gemaakt in
plaats van de gebruikelijke trapjes, zulks
op verzoek van de Bond van Invaliden.
De noodzakelijke tochtpui tussen entree
en expositieruimte is een toevoeging van
vandaag. Detaillering en materiaalkeus
(spiegeldraadglas) van de strakke pui zijn
duidelijk modern, waarbij getracht is qua
kleur en vorm aan te sluiten bij het
sterke, utilitaire aanzien van het histo
rische gebouw. Binnen het gebouw be
vindt zich een klein amfitheater rond een
podium met een bescheiden toneel
accommodatie. Bezoekers van de ten
toonstelling kunnen er een diaprojectie
volgen met een toelichting op het geëx
poseerde. Het pakhuis biedt verder nog
ruimte voor verenigingswerk; er zijn drie
kleine zaaltjes.
In het afgelopen seizoen is er een ten
toonstelling gehouden: tegels van toen.
Voor het volgende seizoen staat een
natuurhistorische tentoonstelling op het
programma, met de weidevogels en plan
ten, zoals die thuishoren in het Zaanse
veld, waarin ook de Lelie heeft gestaan.
De Kijkschuur „De Lelie", aan de Zaanse
Schans.
(Foto coll. R. v. Houten!
