FEL1X QVIOUODAMAT
DEFENDERE F0RT1TER AUDET
GELUKKIG Hü DIE.
WATHU BEMINT
DAPPERDURFT VERDEDIGEN
OVIDIUS.
Meer waardevolle zaken
de lakens uit? U weet het niet? Of u
wil het niet weten? Laat ze maar in
Godsnaam. Het zal mijn tijd wel uit-
duren? O ja? Was u al op de eilan
den, in de Jordaan, in de Nieuw-
marktbuurt, de Kinkerbuurt, de
Haarlemmer Houttuinen, de Joden
buurt, het Haarlemmerplein. Nee lie
ver niet, dat begrijp ik.
Ons onbehagen, liever onze weer
zin, tegen de gehele gang van za
ken, hebben wij al jarenlang en op
velerlei wijze tot uiting gebracht, ook
met velerlei voorbeelden. Daarom nu
eens een nieuw en recent voor
beeld.
Voor het Centraal Station te Amster
dam, gelegen aan het water ligt - ja
het ligt er nog - Het Noord-Zuidhol-
landse koffiehuis, het is even merk
waardig als historisch zinvol en
goed gelegen. Een uniek koffiehuis,
niet enkel voor Amsterdam, voor Ne
derland. Dezer dagen kon men in de
dagbladen lezen, dat het zal worden
afgebroken voor de metroaanleg,
het water daarvoor moet wegens al
lerlei werkzaamheden worden ge
dempt.
Ik geef de verzekering, als er een
voorstel in de Raad zou komen, om
het water voor het Centraal Station
te dempen, dat dit er niet door
kwam. Nu gaat het spelenderwijs.
Het toverwoord van die rot-metro
doet elke weerstand in die Raad
verstommen. Het gaat er in, alsof
men van de soep op de aardappe-
len-vlees-en-groenten over gaat. Het
is toch voor de metro?
Het NZH-koffiehuis, zoals het er nu
nog staat, is van 1911. Het werd ge
bouwd door arch. J. H. W. Leliman,
mede-oprichter en een der eerste
bestuursleden van de Bond Heem
schut. Een kundig architekt, die èn
om zijn woningbouwcomplexen èn
om zijn publikaties, die preludeerden
op Heemschut, grote bekendheid
genoot.
Leliman had bij de bouw voor ogen
het historische Paalhuis, dat daar
eveneens aan het water had ge
staan, zij het aan de overkant. Aan
dat Paalhuis betaalden de schippers
hun paalgeld. Al sinds de 14de
eeuw gebeurde dat voor het stellen
van de bakens en kapen, het leggen
van de zeetonnen. In dat Paalhuis
zetelde de Paalknecht, die tevens
de brieven van de schippers in ont
vangst nam en verder bestelde. Men
kon ze ook, tegen vergoeding afha
len. De oudste postdienst van Am
sterdam. Menig schilder en tekenaar
is door dit Paalhuis geïnspireerd,
men denke aan de prachtige teke
ning van Abraham Storck uit 1678 of
aan de schilderijen van J. Beerstra
ten.
Aanvankelijk was het nu te slopen
gebouw de vertrekplaats van de
Tweede Noordhollandse Tramweg
Maatschappij. Hier begon o.m. eer
tijds onze tocht naar Volendam en
Marken toen de NZH Tramweg Mij
de tramlijnen daarheen en naar Pur-
merend in exploitatie had. Later
werd het accent meer op het ge
bruik als koffiehuis en restaurant
gelegd met een kostelijk zitje aan
het water, waar Amsterdam zo zui
nig mee is.
Wij willen pleiten voor het behoud
van dit door ligging en bouw zo
zeldzame gebouw en daar zijn drie
goede redenen voor:
1De ligging tegenover die toegangs
poort tot Amsterdam, die het
Centraal Station voor de tiendui
zenden treinreizigers is, het is
voor de vreemde toerist het eer
ste gezicht, de eerste indruk en
dat is door dit beeld een blijven
de indruk.
2. Uit een architektonisch standpunt
gezien is het een zeer eigene
houtbouw met bezienswaardige
interieurs, zoals men die maar ui
terst zelden nog ziet. Het is vol
gens de heer H. J. F. de Roy van
Zuydewijn, schrijver van „de Am
sterdamse bouwkunst 1815-
1940": „een bouwkunstig monu
ment van de eerste orde".
3. Voor de Amsterdammer zelf èn
voor de toerist is het een der
meest markante terrassen aan
het water, dat nauwelijks 25 cm
onder zijn voeten ligt.
In een tijd, waarin zovele gebouwen
uit de 19de en de vroege 20ste
eeuw aan de sloop worden geofferd
heeft het zin om een gebouwtje zo
als dit te behouden.
Zijn daarvoor alle mogelijkheden
door de stedebouwkundige diensten
grondig onder ogen gezien, of. niet?
Zo niet, dan hier een paar sugge
sties voor behoud:
Tijdens de bouw voor de metro hier,
ware het gehele gebouw op pontons
te plaatsen en tijdelijk' af te varen,
om het daarna weer op zijn oude
plaats terug te zetten.
Zorgvuldige demontage en herbouw,
mogelijk elders hier aan het water
ware een andere overweging.
Als we zo druk bezig zijn met hotel-
bouw in Amsterdam, dan moeten wij
wel zorgen, dat er nog wat te bele
ven, aardig te zitten en te zien is in
Amsterdam, anders gaan onze ge
waardeerde gasten-toeristen naar
Rotterdam, daar hebben ze al een
metro. T.K.
193