Heemschut slaat nieuwe wegen in
Jaarverslag
van de secretaris 1970-1971
152 Er is maar één ding erger dan water-, lucht- en bodem
vervuiling en dat is een atoomoorlog. Beide soorten ca
tastrofen beheersen in sterke of minder sterke mate de
achtergrond van het hedendaagse leven. Apathie wordt
er begrijpelijk door, maar niet aanvaardbaar.
Heemschuts streven is gericht op het waken voor de
schoonheid van Nederland. Dat is in het licht van het
dreigende wereldgebeuren een bescheiden taak voor
een beperkte kring van wat men zou mogen noemen cul-
tuurbewusten. Daarvan is Heemschut weer in zijn pro
portie gezien een spreekbuis. Het is wel nodig deze we
reld van verhoudingen goed te beseffen, om op ons ter
rein toch de lust en de moed op te brengen om strijd
baar te zijn en het te blijven.
Die strijdbaarheid richt zich, wat Heemschut betreft, op
de mens in zijn naaste omgeving, op zijn woonmilieu,
met een groter woord, op zijn leefmilieu.
Het is reëel om te begrijpen, dat het in deze tijd van snel
wisselend en grote aandacht trekkend wereldgebeuren
dat door middel van de televisie, de radio en de pers in
onze huiskamers doordringt, moeilijk is, gestalte te ge
ven aan een eigenlijk simpel ideaal: waken voor de
schoonheid van ons land. Orde en harmonie brengen en
houden in onze eigen omgeving, terwijl het grote wereld
gebeuren dreigend om ons heen hangt.
Wij, in de Bond Heemschut, vinden ons streven een goe
de zaak. Onze voorgangers en onze huidige medestan
ders vinden dat al zestig jaar lang een goede zaak en
daarom willen wij dat dit jaar manifesteren in een actie,
die wij nationaal noemden, omdat wij weten dat er in ge
heel het land vélen meer zijn dan zij, die in onze leden-
registers staan ingeschreven, die dit een goede zaak
vinden en er wat voor over zouden hebben.
Geheel in overeenstemming met de zich vergrotende
omvang van zijn actieveld heeft het bestuur gemeend
een niet mis te vatten verheldering te moeten geven van
het imago van Heemschut in de huidige tijd. In die ver
duidelijking moest de waakzaamheid van Heemschut tot
uiting komen ten aanzien van de woonsfeer, dat betreft
in ons land vooral de stads- en dorpskernen en het
landschapsbeeld en dat is voor ons het totale leefmilieu,
waarin, naast de karakteristieke, eigenlijke kernen, de
reinheid van lucht, water en bodem zo'n bepalende rol
spelen.
Deze taak in haar totaliteit is te groot en te zwaar voor
Heemschuts huidige vermogen. Heemschut als particu
liere instelling kan hier geen ander aandeel hebben dan
dat van de verontruste stem uit de boezem van de bur
gerij, die waarschuwend optreedt, zoveel mogelijk wij
zend op de feiten, de aantastingen en de dreigende ver
liezen, en waar mogelijk alternatieven biedend. Onver
droten gaat daarbij voort het waken voor het behoud
van het waardevolle pand, de straatwand, het grachten
beeld, het marktplein met zijn totale en vaak zo bepalen
de entourage van aankleding door bomen, pompen, hek
ken, plaveisel en al wat bijdraagt tot de zo geëigende
sfeer van ons stads- en dorpsbeeld en die van de weg
in het landschap.
Herstelplan
Uit de boezem van het bestuur is de wens naar voren
gekomen dit in het jubileumjaar extra te concretiseren.
Daardoor is op gang gekomen wat Heemschut nooit
eerder deed: zelf het initiatief nemen tot een herstelplan
van een gehele stadskern.
Zelfkennis omtrent de beperktheid van eigen kunnen
deed de keuze bepalen tot de kern van een kleine,
sfeervolle en monumentrijke stad met moderne toe
komstmogelijkheden. Een kern, die naast een flink aan
tal beschermde monumenten, ook de problemen kent
van te herstellen overige panden en het opvullen van le
ge plekken op een - naar Heemschuts mening - ver
antwoorde wijze. En dat is niet, zoals blijkbaar sommi
gen nog menen, antiquiseren of oud-Holland projecte
ren, maar hedendaagse nieuwbouw in de maat en
schaal van de bestaande als gped geclassificeerde
stadskern. Zo werd Woudrichem binnen de veste geko
zen. Een rivierstadje met vele recreatieve mogelijkheden
en nieuwe kansen voor economische opbloei als verzor
gingscentrum voor zijn omgeving. Een noodlijdend stad
je met niet alleen spectaculaire restauratiegelegenheid,
maar niet minder aansprekende herstel- en rehabilitatie
mogelijkheid. Dit laatste in nauwe samenwerking met de
planologische dienst, volkshuisvesting en de woning
bouwsector. Een aantrekkelijke nieuwe activiteit in ver
brede verbondenheid.
De actie is van start gegaan met een werk- en studieco
mité en een breed samengesteld comité van aanbeveling
waarvan Z.K.H. Prins Claus het voorzitterschap op zich
heeft willen nemen en de inzet van de actie te Woudri
chem zelf voor zijn rekening heeft genomen.
De toezegging tot medewerking van bevriende en sa
menwerkende instellingen uit het gehele land en de toe
vloeiing van gelden is wel veelbelovend maar de econo
mische situatie werkt helaas remmend. Met dit plan zal
f 5 min. gemoeid zijn, een bedrag dat door verschillende
reeds ingezette en nog op gang te brengen acties bijeen
zal moeten komen.
Op de bedragen die van particulieren zullen binnenko
men zijn overheidssubsidies in principe toegezegd. Zo
wordt uw gulden in het gebruik door ons, een rijksdaal
der. Ons orgaan Heemschut houdt u van de ontwikkeling
op de hoogte. Het bestuur hoopt in deze actie elke aan
gesloten vereniging en elk individueel lid als een bron
van activiteit te mogen zien.
Een ieder die het welzijn van het land in karakteristieke
sfeer sympathiek is toegedaan kan nu zelf opereren
door in eigen kring gelden bijeen te brengen om tot dit
doel te geraken, namelijk, dat er een sterk Heemschut
Restauratie Hulpfonds tot stand komt, waarmee eerst
Woudrichem op streek wordt geholpen en waarmee,
door het roulerend karakter van dit nationale fonds,
