bouwen en dan is deze nu nog ge
zellige stad op menselijke maat iets
heel anders geworden.
Door de ligging van Basel op de sa
menkomst van Duitsland, Frankrijk
en Zwitserland en in het centrum van
Europa zal het steeds aantrekkelij
ker worden als zakencentrum. Veel
inwoners van Basel vinden de stad
allang niet meer een geschikte
woonplaats en verhuizen naar ste
den en dorpen in de Elzas waar ze
(evenals de Duitsers trouwens) tot
verdriet van de Fransen met hun vol
waardige francs en marken naar
verhouding goedkoper terecht kun
nen dan in hun eigen land. Het zal
dus heel wat inzicht en strijd kosten
deze welgestelde bewoners in de
stad te houden en de allerergste on
gelukken in het stedelijke beeld te
vermijden, twee zaken, die op het
eerste gezicht misschien niet veel
met elkaar te maken hebben maar
op het tweede gezicht wel degelijk.
Kernen kleine steden goed
In Zwitserland meer dan bij ons zijn
de historische kernen van de kleine
steden nog vaak heel goed bewaard
gebleven. Waar in ons land de oude
structuur nog dikwijls duidelijk aan
wezig is, als er niet teveel is ge
dempt, maar de nieuwere architec
tuur het stedelijke beeld dikwijls
grondig heeft bedorven, daar treft
men in Zwitserland vaak nog een
verrassende harmonie van opbouw
en plattegrond aan. Deze wordt ech
ter ook in Zwitserland niet alleen in
de grote steden bedreigd: „Ein stark
verbreiteter, blinder Fortschrittsglau-
be und eine ebenso ausgedehnte
Ahnungs- und Teilnahmslosigkeit
weiter Bevölkerungskreise am
Schicksal der baukünstlerischen
Vermöchtnisse unserer Vorfahren
begunstigen den rücksichtlosen
Raubbau an diesen unersetzlichen
Allgemeingütern. Die angedeuteten
Substanzeinbussen haben in den
vergangenen 25 Jahren selbst bei
uns in der Schweiz zusammen ein
Ausmass angenommen, das den
durch Feindaktionen in den Nach-
barlandern wahrend des letzten
Weltkrieges verursachten Verlusten
zahlenmassig nur urn ganz weniges
nachsteht", aldus Fritz Lauber in
Heimatschutz van april 1971. Hoe
wel het beeld onjuist lijkt, vooral om
dat hier niet „zahlenmassig" vergele
ken kan worden, zal men de schrij
ver in zoverre gelijk moeten geven,
dat in verschillende steden, en dan
niet alleen in Basel, Zürich of Ge-
nève, maar ook in Thun of St. Gallen
een schaalvergroting is opgetreden,
waardoor de oude stad geheel uit
zijn voegen is geraakt.
Dit verschijnsel is echter niet van
vandaag of gisteren. Hoewel Zwit
serland de eerste industriële revolu
tie van de negentiende eeuw lang
niet in die mate heeft meegemaakt
als vele andere landen is het soms
moeilijk de oude stadskern (die dan
echter dikwijls nog heel gaaf is) te
rug te vinden. Typisch voorbeeld
hiervan zijn Wil en Moudon waar
men er echt naar moet zoeken. In
deze gevallen bestond echter weinig
gevaar voor een onharmonische
overgang van oud in nieuw, aange
zien het oude vrijwel ongenaakbaar
op een heuvel lag. Toch zijn in Mou
don nog een paar lelijke ongelukken
gebeurd. Een hooggelegen oude
stad krijgt zijn nieuwe bebouwing
meestal aan de voet van de heuvel,
waardoor een duidelijke afscheiding
is ontstaan, bij laaggelegen oude
steden zoals Winterthur is de over
gang geleidelijker wat het stede
bouwkundig aspect betreft en ab
rupter als men het verschil in archi
tectuur en dus het stadsbeeld als
geheel nader beschouwt. Daar waar
bij ons soms nog grachtengordels
voor een duidelijke afscheiding zor
gen, was in Zwitserland het gevaar
van „aanbreien" groter.
Lauber wijst erop, dat bij oude
stadsuitbreidingen nog wel eens
voorzichtig te werk is gegaan en wij
zouden als een goed voorbeeld het
pleinenstelsel aan de voet van de
oude stad van Genève kunnen noe
men. Maar als de stad zich te snel
uitbreidt of waar oude wijken niet
aanwezig of van geringe omvang
zijn, is het van belang omzichtig te
werk te gaan en vooral niet onder
het mom van sanering oude, bijvoor
beeld negentiende eeuwse wijken,
143
Het geheel ommuurde stadje Murten is één van de kunsthistorische pronkstukken van Zwitserland.
Het gaat echter niet aan de verdedigingswerken te laten begroeien, waardoor de strenge lijnen geheel
worden verdoezeld.
