142 tionsbrug vlak voor de toch nog zeer
goede bebouwing uit de negentien
de eeuw, helemaal niet fijn is. Dit te
meer, omdat dit deel van de oever
van de rivier zich zo goed geleend
zou hebben voor een plantsoen,
waar men midden in de stad gele
genheid zou vinden om aan het snel
stromende water te zitten. Het cen
trum van de grote steden schijnt
reddeloos verloren te gaan, ook in
Zürich, want het beeld verandert
misschien niet snel, maar in dit geval
is (evenals in Amsterdam en Utrecht)
elke toevoeging, die uit de schaal
valt, een verslechtering van het ste
delijke beeld.
Kantoorgebouwen -
saaie blokkendozen
Het onaangename in de hele zaak is
nog, dat, hoewel de architectonische
vormgeving in Zwitserland in het al
gemeen gesproken beter is dan in
Nederland, de kantoorgebouwen,
waarmee de oude steden worden
volgestopt, saaie blokkendozen zijn,
zodat voor een boeiend silhouet
vaak een stelsel van rechthoeken in
de plaats komt. En dan heeft Zürich
evenals elke andere stad in Zwitser
land nog op Nederland voor, dat het
bouwterrein van huis uit geacciden
teerd is, waardoor een soort coulis
sevorming in het heuvel- of berg
landschap altijd nog tamelijk boei
end is.
In Basel is de toestand zo mogelijk
nog benauwender: tenslotte wordt
Zürich als het ware beheerst door
de Limmat in het zeer brede Zürcher
Meer. De berghellingen langs beide
zijden zijn tamelijk flauw, terwijl in
Basel de Rijn grotendeels door een
dal met steile kanten stroomt. In
Zürich ondergaat men vrijwel overal
de invloed van het water, in Basel is
dat in veel mindere mate het geval.
De Rijn is hier voor een groot deel in
de stad onzichtbaar. Hoewel een
steile helling soms tot een aanvaard
bare oplossing kan leiden, zoals in
Lausanne met een combinatie van
bedrijfsgebouw, school en caféres
taurant aan de voet van de heuvel
waarop de kathedraal ligt, behoort
dit tot de uitzonderingen. In Basel
Zou ik er geen voorbeeld van weten,
maar Basel verkeert dan ook in de
moeilijke positie, dat het tevens een
belangrijke havenstad is en dat dus
belangrijke bedrijfsgebouwen aan
het water moeten liggen.
De expansie en de daarmee ge
paard gaande schaalvergroting is in
Basel zeer moeilijk tegen te houden.
Zoals men weet is Zwitserland ver
deeld in kantons, die zeer onafhan
kelijk zijn en Basel is een klein kan
ton, terwijl bijvoorbeeld Zürich een
heel groot kanton is. Als kanton
zonder veel land moet Basel echter
een steeds groeiende bevolking
plaats verschaffen, een groeiende
en belangrijke industrie (farmacie)
en een groot aantal banken eisen
veel ruimte en die ruimte kan alleen
in de hoogte worden gezocht waar
door Basel een wolkenkrabberstad
dreigt te worden, die echter net nog
niet het boeiende beeld van het New
Yorkse Manhattan downtown haalt.
Dit laatste is overdag zeer boeiend,
maar de New Yorkers lieten in hun
plannen reeds een groot woonvolu-
me voor Manhattan gereserveerd,
dat overigens (hoe kan het anders?)
eveneens de lucht ingaat. Op zich
zelf misschien in New York en in an
dere steden (Tokio) tot op zekere
hoogte aanvaardbaar, maar niet als
het geheel in de plaats van of in de
buurt van een oude binnenstad moet
komen. Men schat dat om het sta
tion van Basel heen een cirkel met
een middellijn van 800 meter „bezet"
zal worden door hoge kantoorge-
Er is in Avenches sprake van een zeker conflict tussen de archeologen (die
natuurlijk meer willen ontdekken) en de verdedigers van het stedelijk
schoon. De opgraving bij het amfitheater nadert reeds het kasteel uit de
vroege renaissance.
Het belang van de architectuur der negentiende eeuw is nog niet voldoende
in Zwitserland doorgedrongen. In Genéve vindt men hiervan een aantal
deerniswekkende voorbeelden. Doch ook in Luzern maakte men korte met
ten met deze bouwkunst, waarbij men dan niet afbreekt maar verminkt. Dat
is goedkoper.
