Voelbare stad
Buiten het bomencarré is de stad weer voelbaar. Aan
drie zijden wordt de pleinafsluiting door bomen als het
ware verdubbeld door gevelwanden van een in wezen
18de-eeuwse architectuur van sterke vormeenheid. Hier
aan doet de neo-gotische plebanie niets af, terwijl zelfs
de gevel van het bestaande casino in deze opzet mee
speelt.
In tegenstelling tot de in hoofdzaak radiale benadering
van de beide andere pleinen, zijn de toegangen tot de
Parade duidelijk tangentiaal, waardoor het introverte ka
rakter wordt versterkt.
Komende door de Hinthamerstraat vanaf de Markt er
vaart men door de lichtval de onderbreking van de
straatwand langs de St.-Jan. Vóór men zo ver is, staat
men plotseling voor de Torenstraat, waarbij men moet
bedenken dat de aandacht vroeger niet werd afgeleid
door de St.-Josephstraat, die oorspronkelijk slechts een
smalle steeg was. Van hieraf kijkt men langs de bomen-
wand (vóór 1965) waar voorbij de blik via de Peperstraat
weer in de stad verglijdt. De ruimte tussen de slanke
stammen onder de kruinen van de lindebomen vormt
een uitnodigende doorgang naar het centrum van het
plein.
Ongeveer dezelfde sensatie ondergaat men vanuit de
Verwerstraat. Na een krachtige bocht wordt deze straat
visueel afgesloten door de monumentale hoekbebou-
wing van de Peperstraat, die door zijn plaatsing in de
gevelwand de aandacht naar links richt. Hier verglijdt de
blik weer langs de bomen en de toren naar de Hintha
merstraat, maar vindt een rustpunt in de kerktoren. Het
geraffineerd knappe van dit in 1965 verloren gegane
stadsgezicht is gelegen in de rij lindenbomen die, in de
lijn waarin ze geplant waren, wordt afgesloten door de
toren en wel zo, dat men de in stijl niet bij de toren pas
sende kerk nauwelijks ziet. Toch ervaart men de kerk
weer zoveel, dat men de uitnodiging van het bomen„por-
taal" wil aanvaarden om het centrum van het plein te be
treden.
In de Kerkstraat is het eerst de toren die de aandacht
vraagt, maar ook hier weer niet rechtstreeks, doch bo
ven en in het verlengde van de gevelwand. De blik ver
glijdt ook hier tangentiaal naar de Choorstraat, waarbij
aan de linkerzijde de kerk oprijst enrechts zich het
plein opent.
Ook vanuit de Triniteitstraat is de toegang tangentiaal,
maar hier wordt het straatbeeld afgesloten door het uit
bundige Zuiderportaal van de kerk.
De toegang vanuit de Lange Putstraat is niet tangentiaal
maar versterkt door zijn geringe breedte toch de con
ceptie van het plein. Gelegen tussen twee monumentale
gebouwen werkt het als een poortje in de gevelwand dat
toegang geeft tot een achter het plein gelegen klein
schalig gebied.
De Choorstraat tenslotte fungeert evenals de Putstraat
meer als uitgang dan als toegang, doch is weer tangenti- 119
aal aan het plein verbonden.
Alles overziende blijkt het plein met zijn omgeving een
stedebouwkundig kunstwerk van grote allure. Het enige
wat aan de voltooiing wellicht heeft ontbroken, is een
monumentaal accent in het midden van het plein. Een
accent in de vorm van een beeld of een fontein te mid
den van een goed verzorgd bloemenperk, waarbij het de
vraag is of de in 1965 aangebrachte bestrating wel zo
gelukkig is geweest.
In plaats van deze voltooiing heeft er een reorganisatie
plaats gehad, leder die na het vorenstaande gelezen te
hebben het plein nu beziet, zal beseffen hoe desastreus
de gevolgen zijn geweest. De geestelijke waarde van het
plein is ernstig aangetast. Het beluisteren van beiaard
concerten is vrijwel onmogelijk geworden. Het bomen-
carré is verdwenen. In plaats van linden zijn nu - niet bij
het plein passende - kastanjes aangeplant.
De verschuiving van de kerk in oostelijke richting is door
de nieuwe beplanting geaccentueerd, terwijl de Toren
straat als gat in de pleinwand wordt ervaren. De archi
tectonische gebreken van de kerk worden onbarmhartig
zichtbaar door het ontbreken van de bomenrij langs de
kerk. De Peperstraat-tangent is verdwenen, wat nog be
nadrukt is door het planten van boomgroepen in de as
lijn van de straat. De tangent Kerkstraat - Choorstraat is
eveneens verdwenen. De smalle pleinuitgang van de
Lange Putstraat is nadrukkelijk geaccentueerd door een
weg dwars over het plein. De tangent van de Triniteit
straat is door diezelfde weg hinderlijk verstoord. Het
reeds genoemde gat van de Torenstraat wordt bena
drukt door de aan de omgeving wezensvreemde archi
tectuur van de NMB, terwijl de aandacht voor de kerk
storend verder wordt afgeleid door de brutale neon
reclames van het bankgebouw.
De Visstraat, niet meer als Vismarkt herkenbaar. {Foto: J. v.d. Eerden).
