stemming van Kruisherenklooster heeft gekregen,
zijn er geen oudere huizen te vermelden. Wij wil
len de voornaamste gebouwen en woonhuizen stuk
voor stuk met u langs gaan.
De toren van de Hervormde kerk gezien van het
zuidwesten uit.
De toren van de aan Sint Maarten gewijde laat
gotische kruiskerk van Woudrichem dateert uit het
einde van de 15de en het begin van de 16de eeuw.
Hij bestaat uit drie geledingen. Tegen de massale
onderbouw zijn loodrecht op de hoeken steunberen
gebouwd, die uit afwisselende lagen baksteen en
natuursteen bestaan. Boven de lessenaarsdaken
van de langs de noord- en zuidzijde van de toren
doorlopende zijbeuken rijzen de zich verjongende
torengeleidingen uit. De haakse steunberen zijn
tegen de jongere bovenbouw niet voortgezet, maar
zij gaan over in met pinakels versierde overhoekse
beren. Aan de muren van het torenlichaam is het
massieve karakter ontnomen door middel van
smalle, lancetvormige, door profielen omlijste
spaarnissen. In de velden zijn ruitvormige en ronde
medaillons aangebracht. De nissen worden afge
dekt door uitkragende rondboogfriezen, waarvan
de bogen gevuld zijn met aan de medaillons ver
wante schelpen. De ruitvormige medaillons tonen
voornamelijk frontale of drie-kwart geziene koppen
van krijgers, jonge meisjes en dieren. Om en om
zijn de schelpen ook getooid met dergelijke kopjes.
Het metselwerk rondom deze renaissance-sculp-
tuurtjes voegt zich naar dé vorm van de ruit. De
ronde medaillons in het bovenste torenlid tonen
alle in profiel geziene koppen. Zij zijn het best ver
gelijkbaar met sterk vergrote muntstukken. Aan
de zuidzijde is tegen het torenlichaam een wentel
trap aangebouwd, die doorloopt tot aan de bommel
gaten onder de wijzerplaat van het torenuurwerk.
Een eenvoudige moderne balustrade onttrekt het
dak aan het gezicht. De toren bezat oorspronkelijk
een spits, maar deze is eerst in 1573 tijdens een
belegering van de stad afgeschoten en de tweede,
overigens lagere spits is tijdens een septem'ber-
storm in 1717 ten onder gegaan. Al beschikt men
niet over exacte bouwdata, aan de hand van het
beeldhouwwerk is de bovenbouw stellig te dateren
vóór het jaar 1530.
De meest ingrijpende en hoogstnoodzakelijke
restauratie heeft plaats gehad in 1933. Het dak
behoeft thans dringend herstel. Zoals wij de toren
nu kennen is hij een massief gotisch bouwwerk,
dat in twee fasen is gebouwd. De bouwmeester
moet een rijzige toren voor ogen hebben gestaan.
In zijn vormgeving sluit de toren meer aan bij bak
stenen torens in de rivierstreken dan bij de mo
dieuze, vooral uit natuursteen opgetrokken torens
in het hart van Brabant. De toepassing van de
renaissance-medaillons levert het bewijs, dat de
inwoners van Woudrichem er op gebrand waren
om bij te blijven. Zij vormen samen de toetsstenen
van een nieuw tijdvak.
De Waterpoort of Gevangenpoort
De Water- of Gevangenpoort staat, zoals de naam
reeds suggereert, aan de rivierzijde van de stad en
is dringend aan restauratie toe. Het is een recht
hoekig bakstenen gevaarte, dat nè de verwoesting
van de stad in 1573 waarschijnlijk opnieuw op de
oude grondslagen moet zijn opgebouwd.
De belangrijkste kenmerken zijn de spitsboogvor-
Ruitvormige medaljons met koppen van krijgers, jonge meisjes en
dieren
Kerkstraat 2-8 bij de Waterpoort
