Op Heemwacht
TON KOOT
Successen in monumentenland
Heemschut''s taak van waakzaamheid
Een restaurerende organisatie is de Bond Heemschut
niet. Er worden geen steunbehoevende monumenten
aangekocht en gerestaureerd. De Bond mist daardoor
de voldoening enerzijds, de erkenning anderzijds op
die wijze bij te dragen tot het karaktervol herstel in
ons aan monumenten rijke land.
Dat klinkt nogal negatief, maar zó staan de zaken niet.
Heemschut heeft de waakzaamheid voor de schoon
heid van stad en land in zijn doelstelling bovenaan
staan.
Die waakzaamheid vraagt strijdbaarheid. En daarin
is de Bond binnen het kader van zijn vermogen
niet achtergebleven, in 1911 niet en nu in 1969
niet. Waakzaamheid om wat karaktervol, esthetisch
schoon, historisch belangrijk, aantrekkelijk gaaf was,
te schutten en te beschermen, waakzaamheid om te
wijzen op te verwachten aantasting, schending of al
gehele vernietiging. Waakzaamheid om de overheid te
waarschuwen voor te verwachten gevolgen van ogen
schijnlijk ongevaarlijke voornementjes en plannetjes.
Uit die waakzaamheid is ook de drang geboren om
met kracht op stichting van plaatselijke verenigingen
aan te dringen, om mee te werken aan de oprichting
van restaurerende instellingen. Heemschut heeft in
dit opzicht voorbereidend gewerkt, het land en de
geest rijp helpen maken voor dat restaureren, in zijn
onaflaatbare druk op de regering tot het uitvaardigen
van een monumentenwet, om deze te doen begelei
den door de noodzakelijke posten op de jaarlijkse
Rijksbegrotingen, om aan deze wat degelijke uitvoer
baarheid te geven. Maar niet alleen ten opzichte van
de overheid is met overtuigingskracht aangedrongen
op meer begrip voor de monumentale schoonheid van
stad en dorp, ook op instellingen en particulieren,
waar dat nodig en mogelijk was.
Er ligt meer werk dan te verzetten is en het ver
trouwen in Heemschut is blijkbaar zo groot, dat de
verzoeken om Heemschut's steun uit geheel het land
blijven binnenstromen.
Er wordt met man en macht gewerkt om dit ver
trouwen niet te beschamen. Er zijn echter noodkreten,
die zo weinig reële gegevens bevatten, (daarmee be
doelen wij plattegronden, foto's, gegronde argumen
ten, eventueel alternatieven), dat de tijd te kort
blijkt om die te verwerven en verwerken binnen de
daarvoor wettelijk vastgestelde termijnen. Dat bete
kent, dat meer dan eens een fel gevecht tegen de tijd
moet worden geleverd en verloren. Dat is dan ook
verloren moeite en kan niet als een succes in het
jaarverslag vermeld worden, hoe druk en aktief
bureau, adviseurs en medewerkers ook geweest zijn.
Men vergeet dat wel eens en staat dan te snel klaar
met de conclusie, dat Heemschut in verzuim bleef.
Dat niet iedereen daar zo over denkt moge blijken uit
het feit, dat Heemschut honderden aangesloten ver
enigingen en duizenden individuele leden heeft en
de grootste organisatie op zijn gebied is in Nederland.
Successen zijn er gelukkig. Merkwaardig is, dat zij
niet altijd scherp te definiëren zijn als een Heemschut
succes.
Veelal neemt Heemschut de kop, wekt op tot coöpera
tie met bevriende verenigingen en instellingen en trekt
zich op de tweede linie terug als de regionale en
plaatselijke akties in beweging komen. Dat is Heem
schut's doel: waakzaamheid, als een waakhond alar
meren en aktie in beweging zetten. Met dien ver
stande, dat deze waakhond niet aan de ketting ligt.
Voorbeelden
Een der meest luisterrijke voorbeelden van de laatste
tijd is Beeckesteyn. Reeds was een sloopvergunning
door de Minister verstrekt, reeds scheen alles ver
loren en klaar om het terrein te verkavelen voor
woningbouw. Onversaagd is aktie ontketend, gelijkge
zinde instellingen tot medewerking opgewekt, adres
sen aan Ministerie, Provinciaal Bestuur en Gemeente
bestuur gericht. Mogelijkheden tot bestemming over
wogen, adviezen verstrekt; deelgenomen aan een com
missie. De raadsleden, in het bijzonder de fractielei
ders, zijn bezocht. Onze toenmalige voorzitter wist
uit particuliere bron een eerste bedrag van een ton ter
tafel te brengen. Zo is het gegroeid. De uitwerkings-
taak is plaatselijk overgenomen. Heemschut heeft niet
gerestaureerd, maar dat staat vast, zonder Heemschut
stond nu Beeckesteyn niet als een juweel te pronken.
Heusden zouden wij zo'n voorbeeld kunnen noemen.
In jarenlange strijd, gevoerd door middel van adres
sen, adviezen, discussies, is aangedrongen op recon-
125
