van de bouwkunst, de beeldende kunsten en de toe
gepaste kunsten.
De instelling van deze commissie kan gezien worden
in het raam van de grote belangstelling voor „groot
vaders tijd"; wij kennen deze allen, b.v. in de manier
waarop ze tot uitdrukking komt in de bloei van de
tweedehands bric-ii-brac winkels; of in de manier
een romantisch element in het interieur, soms ook
in de kleding, te pas te brengen. Een ander aspect
van dezelfde zaak is de grote belangstelling voor de
prentbriefkaart.
De aard van onze interesse.
Wanneer het goed is, zal onze belangstelling voor
het nabije verleden verder moeten gaan dan hier en
daar een romantische noot. Wij zullen er op uit
moeten zijn hetgeen in de 19cle eeuw en in de jaren
tussen de twee wereldoorlogen tot stand is ge
bracht op het gebied van de bouwkunst en andere
kunsten te waarderen in het raam van de tijd, waar
in een en ander ontstond; als een schakel, een fase
in de cultuurontwikkeling waarvan wij een zo dui
delijk en samenhangend mogelijk beeld moeten zien
te bewaren. Wij zullen niet alleen wat zaken uit die
periode moeten verzamelen omdat ze zo prettig an
ders zijn dan de rest van onze omgeving dat ook
wel natuurlijk maar we zullen tevens meer over
dacht moeten collectionneren b.v. met een doelbe
wuste selectie naar belang en kwaliteit en naar ont
wikkeling. Voor een goede beoordeling is belang
stelling nodig voor de productiewijzen van de 19de
en 1ste helft van de 20ste eeuw, voor de materialen
voor de kunstenaars en hun omstandigheden en
voor de maatschappij, waarvoor het product gediend
heeft en die er om gevraagd heeft. Daarbij zal het
goed zijn de continuïteit in het beschavingsproces
niet uit het oog te verliezen. De geweldige opbloei
van de Nederlandse cultuur omstreeks 1880 - 1900
(de Tachtigers, de Haagse School, het ontstaan van
onze moderne bouwkunst en andere dingen meer)
leek destijds volkomen uit de lucht te vallen. De
grotere afstand van nu tot deze periode maakt, dat
wij duidelijker kunnen zien dat er toch een soort van
voorbereiding is geweest op allerlei gebied. Ook, om
iets anders te noemen, hoe sterk de samenhang is ge
weest van vernieuwingen in de wijze van wonen
(b.v. de trek naar buiten, het moderne comfort) met
bepaalde nieuwe levensopvattingen en levensmoge
lijkheden.
Typisch J9de-eeuwse gebouwen.
Juist voor de 19de eeuw spreekt het verband tussen
de veranderingen in de maatschappij en de verschij
ning van nieuwe gebouwtypen zo sterk. Het is niet
moeilijk een aantal typisch 19de-eeuwse gebouwen
op te sommen. De nieuwe bestuurs- en rechterlijke
organisatie hebben een reeks van gemeentehuizen,
rechtbanken en kantongerechten opgeleverd. Veran
deringen op het gebied van het onderwijs hadden
boven Arnhem, Willemsplem 9-13, statige gevelrij in de tuit-
gepletste) de klassicistische hant van het deide kwart van de
vorige eeuwonde? hel hwasi-kasteelachtige station van Val
kenburg, een van de merkwaardigste stalen van neo-stijlge-
bruik Veel van deze stationsgebouwen zijn reeds verdwenen
foto Monumentenzorg
