of oude rommel
v.m. synagoge Uilenburg. Het uit 1766 daterende ge
bouw staat vrij op een ruim erf dat plaats biedt voor
de meest uiteenlopende zaken in hout en steen. Die
zijn er dan ook van her en der heengebracht. Tegen
de zijmuur opgestapeld liggen zuilentrommels en
kapitelen van de zestig jaar geleden gesloopte Nieu
we Zijds Kapel, een wonderlijk mooi laatgotisch kerk
gebouw waarvan de afbraak fel protest uitlokte. De
onderdelen zouden bewaard worden voor een moge
lijke herplaatsing. Daar is het nooit van gekomen,
jarenlang hebben de stukken op de stadskwekerij
Frankcndaal gelegen, daarna werd wat er nog van
over was naar Uilenburg gebracht. Wat nu? Laten
liggen betekent gestage aantasting door regen, vorst
en zon. Dat geldt voor alle daar opgetaste bouwfrag-
rnenten. De opslag heeft alleen zin als voorbereiding
tot een nieuw gebruik, of een definitieve opstelling
waardoor de bijzondere kwaliteiten van het werk
weer tot hun recht komen. Voor de kolommen en
kapitelen van de N.Z. Kapel is het niet eenvoudig
om een goede plaats te vinden. Voor de gangbare
geveltoppen en dergelijke is dit geen probleem
mits de onderdelen vakkundig hersteld zijn en aan
gevuld, mits zij goed opgemeten en gekatalogiseerd
zijn zodat een belangstellende architect niet in een
berg steenbrokken zoeken moet of hij een passend
onderdeel vinden kan, maar een kaartsysteem met
afbeeldingen en maten kan doorbladeren.
De opslag van de bouwfragmenten in de v.m. syna
goge Uilenburg zou dus, om werkelijk het doel te
bereiken dat met het sparen van de stukken bij slo
pingen werd beoogd, uitgebreid moeten worden tot
een restauratie-atelier waar beeldhouwers bezig zijn
met het weer geschikt maken voor de herplaatsing.
Dat is voor een steenhouwer, hoe bekwaam ook, in
onze tijd een te zware opgave. De ambachtelijke tra
ditie die eeuwenlang de voedingsbodem vormde voor
de rijke productie van decoratief beeldhouwwerk,
sterft immers uit. Er zijn mensen voor nodig die het
talent en de scholing van een kunstenaar hebben, en
daarbij een bijzondere belangstelling voor het oude
kunsthandwerk. Wanneer zij daarbij de beschikking
krijgen over een goede kunsthistorische documen
tatie en er een geregelde afzet van htm werkstukken
kan worden verzekerd, dan bestaat de mogelijkheid
om de desolate berg geschonden steenbrokken in en
om de synagoge Uilenburg weer tot de levendige
schoonheid van herstelde monumenten te laten her
rijzen. Er zou hier een centrum tot stand gebracht
moeten worden waar de nog aanwezige vakkennis
wordt veizamelcl en overgedragen, waar men in een
handbibliotheek en een foto-aichief de gegevens kan
nazoeken over stijlvormen, materialen en technieken,
waar kunsthistorici, architecten, beeldende kunste
naars en ambachtslieden hun weten en kunnen sa
menbrengen.
Aan een dergelijk restauratie-atelier bestaat in Ne
derland een dringende behoefte. Sterker gezegd: als
het niet van de grond komt, dan zal er in het jaar
2000 niemand meer zijn die een oeil de boeuf of een
kapiteel kan hakken met dezelfde spanning en rijk
dom als de 17de eeuwse. En dat zal toch nodig zijn
om onze monumenten voor de toekomst te bewaren.
G.B.
37
De Diucltei -uitbouw van het Rijksmuseum, bevat vele van her
en dei bijeengebrachte fiagmenten (foto M. Bnnkgreve)
Gevelstenen die onlangs in een mnnr aan de Oudezijds Kolk
toet den ingemetseld (foto M Bnnkgreve)
