Uitwijkse
Molen
te Almkerk
voorheen
en thans
„De
Deze molen is één van de drie nog bestaande wip-
watermolens van het Land van Heusden en Altena,
het land tussen Maas en Merwede.
Het land van de bandijken, en tot voor kort van
de kronkelweg, dikwijls „steeg" genoemd, omzoomd
met knotwilgen, waar de boerderijen hun bescher
mend rieten dak dragen evenals de geteerde schuren.
Het landschap met zijn weiden, bouwland en vooral
zijn grienden, kortom: een ongeschonden stukje na
tuur.
In dit gebied hadden de molens hun taak, n.1. het
bemalen van de polders, een laaggelegen gebied, dat
bij regenval van het overtollige water moet worden
ontlast. Dit geschiedt door windmolens, die met be
hulp van windkracht door middel van een stelsel
houten kamraderen het scheprad in beweging bren
gen, dat het water opstuwt in de boezem.
In zulk een landschap en tot deze taak werd om
streeks 1700 de „Uitwijksemolen" gebouwd om in
de Uitwijkse polder, feitelijk de „Banne", dat is het
rechtsgebied van Uitwijk, het waterpeil te beheer
sen. Hij deed dit samen met zijn evenbeeld de „Rijs-
wijkse", de in 1903 verbrande molen, gebouwd voor
rekening van het rechtsgebied van „Rijswijk", die
in hetzelfde waterschap was gelegen. Tot boezem,
dat wil zeggen de vliet, waarin het polderwater
door de molen werd gebracht, diende de zogenaam
de „Zevenbanse boezem". Deze vliet dankt zijn naam
aan het feit dat zeven bannen, zeven rechtsgebieden
dus, het recht hadden met hun molens het polder
water erop uit te slaan.
Dit zijn de bannen: Ouden Ban; Honswijk; Uitwijk;
Rijswijk; Oud Uppel; Zandwijk en Nieuwen Ban.
Deze boezem voerde het water af onder de in 1466
aangelegde Uppelsche of Verlaatse dijk,'via de Gan-
tel of Oostkil, door de Zevenbansche Sluis op de
Bleke Kil nabij de Drie Sluizen te Nieuwendijk. Op
de Oostkil ontlast zich hierin nog de Sleeuwijkse
boezem en die van de Ouden Doorn.
Van de zeven molens, die destijds langs de Zeven
banse boezem stonden, zijn er thans slechts twee
over, n.1. de Zandwijkse- en Uitwijkse molen, béide
zeer fraaie, gaaf bewaarde wipmolens van een groep
van vijf, die dicht bijeen stonden.
De Ouden- en de Nieuwen Banse molen stonden
immers ver uitelkaar. Wat een imponerend gezicht
moet het zijn geweest, wanneer alle molens tegelijk'
hun wieken deden wentelen.
Vele soortgenoten zijn de Uitwijkse Molen ontval
len, sommige zijn verwoest door brand en vèrvan-
gen door een mechanische bemalingsinstallatie; an
dere zijn eenvoudig gesloopt omdat men"ze nutte
loos vond, door de ontwikkeling van de techniek.
Vele stormen heeft de „Uitwijkse" over zijn geteerde
105
De Uitwijkse molen in vol bedrijf als stuwende kracht in het
nieuw aangelegde circuit.
