Op Heemwacht
TON KOOT
Wederopbouw en rehabilitatie
De slopingen op Kattenburg, de aangekondigde
grote sanering in de Nieuwmarkt-omgeving, en
die in de Jordaan, blijken zodanige verontrusting
te weeg te brengen, dat Heemschut tal van reac
ties krijgt niet alleen uit de kring van zijn leden,
maar ook van daarbuiten.
Blijkbaar wordt niet beseft, dat Amsterdam nu
geleidelijk aan de iuivoering toe is, van plannen,
die al jaren geleden aan de orde zijn gesteld. In
de jaargangen van ons orgaan vindt men al
sedert 1952 Heemschuts reacties op de wederop-
bouwplannen van Amsterdam. Men kan lezen
over onze adressen, ons gezamenlijk optreden met
bevriende instellingen, zoals: het Koninklijk Oud
heidkundig Genootschap, het Genootschap Am-
stelodamum en de Vereniging Hendrick de Key-
ser. Men weet, dat één der gevolgen is, de instel
ling van een Raad voor de Stedebouw van Am
sterdam, waar deze verenigingen hun vertegen
woordigers in hebben.
De plannen zijn onder invloed van de vele be
denkingen, die er tegen gerezen zijn en de be
sprekingen welke hiervan het gevolg zijn geweest,
veranderd. Het resultaat, zoals dat van het weder-
opbouwplan-Nieuwmarkt is bepaald niet het
ideaal-plan, zoals Heemschut zich dat zou wen
sen. Het standpunt van Heemschut mag bekend
geacht worden, daar wordt ten aanzien van de
oude stad in de eerste plaats gevoeld voor: rege
neratie en weer bewoonbaar maken van de bin
nenstad, uitpitten van de dichtgegroeide bouw
blokken, verkeers-aantrekkende ondernemingen of
instellingen verwijzen naar de nieuwe wijken,
privé-vervoer afremmen, openbaar vervoer bevor
deren met inbegrip van het waterverkeer. In dit
kader is bepleit de bewoonbaarheid van het we-
deropbouwplan Nieuwmarkt te bevorderen. Op
een zo gunstige plaats als die wijk gelegen is, tus
sen Dam en Centraal Station, moeten met de
huidige belangstelling voor wonen in de binnen
stad hier grote mogelijkheden liggen. Men
clenke alleen al aan studenten, kunstenaars en de
kleine ambachtelijke eenheden.
In dit verband is interessant, wat een van onze
nieuwe leden te berde brengt ten aanzien van
het Nieuwmarkt-plan. Blijkbaar kent hij de voor
geschiedenis niet en beseft hij evenmin, dat het
huidige overigens sterk in de wijk ingrijpende
plan, al tal van verbeteringen heeft ondergaan.
Hij zegt behartigenswaardige dingen, die wij
belangrijk genoeg vinden, om die weer te geven,
óók of juist omdat het vaak herhalingen
zijn van de argumenten en bezwaren, welke wij
in de afgelopen jaren te berde hebben gebracht.
Ons lid schrijft dan:
„In het Algemeen Handelsblad van 11 januari
las ik een summier bericht over de amovering
van de wijk achter de Nieuwmarkt te Amsterdam.
Dat deze amoveringsplannen bestonden, was be
kend. Dat ze echter zo schielijk zouden worden
gerealiseerd, is echter een verrassing, welke een
aantal vraagtekens oproept.
De sloping van 450 woningen in deze nogal ont
takelde buurt impliceert, dat zo ongeveer de ge
hele wijk in de bestaande vorm verdwijnen zal.
Nu is het noodzakelijk, dat bepaalde verziekte
stadswijken door een ingreep gerevitaliseerd wor
den. Maar met zulk een wholesale afbraak zal
een buurt zijn oorspronkelijke karakter totaal
verliezen.
Men weet wel wat er gaat verdwijnen; maar de
maquettes maken niet duidelijk wat er voor in de
plaats komt. Wat dat laatste betreft heeft men
geen gelukkige ervaringen. Toen destijds Uilen
burg en Marken werden gesloopt, ontstond een
lelijke straat met geestloze bebouwing. De recen
te bouw in de Muiderstraat tegenover de Portu
gese Synagoge doet dan ook voor de rest het
ergste vermoeden. Mijns inzien is men wel tegen
over het historische karakter van deze oudste
buurt buiten de middeleeuwse stadsmuren iets
verplicht. Met andere woorden er moet sprake
zijn van het bewaren van een continuït met het
verleden bij de herbouw. Deze continuïteit wordt
niet bewaard door een „ontmanteling" van de
Zuiderkerk, welker verval dan nog meer, tussen
de verbrede verkeersstraten, met banale flatbouw
omringd, zal worden gemarkeerd. Zelfs in de ver
vallen toestand van nu vormt het complex van de
beide Boomsloten, Snoekjesgracht en Raamgracht
een karakteristiek geheel, dat toch niet zonder
meer kan worden weggevaagd. En wat betreft de
St. Antoniesbreestraat staan tussen de open plek
ken nog kostelijke gevels. Ik denk aan het histo
rische huis van de Pinto schandelijk verwaar
loosd en daartegenover enige fraaie 18de-eeuw-
se gevels in goede staat.
En zelfs in de Dijkstraten staan hier en daar ge
vels met fraaie fragmenten.
Zou het nu niet mogelijk zijn de bebouwing van
