buiten Holland en Utrecht. (Groningen, Hooge-
veen, Lochem, Oosterbeek, Arnhem e.a.)Dan ver
schijnt de derde groep kerken die nu nog groten
deels de omgeving bepaalt waar zich het gemeente
leven voltrekt. De oude schuilkerken worden ver
vangen door moderne gebouwen en in de jonge
gemeenten komen nieuwe kerken.
Het zijn, zoals de tijd van ontstaan al doet verwach
ten, geen monumenten waar een heemschutter
gauw warm voor zal lopen. Toch is b.v. de kerk
aan de Westersingel te Rotterdam met zijn mar
kante toren een belangrijk onderdeel van het stads-
silhouet geworden en past de neo-renaissancistische
Haarlemse kerk aan de Oranjesingel (met zijn ver
rassend stijlvolle en lichte interieur) zo bijzonder
goed in de ruime en deftige omgeving. Nu terecht
de belangstelling meer dan vroeger uitgaat naar be
houd van complete stads- en dorpsbeelden krijgt
dit soort kleinere en architectonisch niet belangrijke
kerken soms een eigen rol te vervullen die in een
bepaald geval hun eigen waarde te boven gaat.
Modernisering, die meestal met het interieur be
gint, wordt dan een zaak die veel voorzichtigheid
vereist.
De laatste groep remonstrantse kerken, die lang
zamerhand al een flink aantal omvat, ontstaat voor
al na de laatste oorlog. Vervanging van een in de
oorlog verwoest gebouw was de aanleiding tot
nieuwbouw in Meppel doch in de andere gevallen
gaat het om een tweede kerk voor een zich uitbrei
dende gemeente of om een kerk voor een nog jonge
gemeente die door de bouwactiviteit ervaart dat het
bezit van een eigen gebouw het kerkelijk leven sterk
stimuleert. Het zijn kleine, eenvoudige kerkjes,
waarbij de vroeger noodzakelijk geachte kosterswo
ning veelal vervangen is door de zgn. sluisruimten
voor jeugd- en ontmoetingswerk. Voorbeelden:
Hengelo, Bussum, Kapel West aan de Laan van
Meerdervoort te Den Haag, de Arminiuskerk in
Amsterdam West, Eindhoven. Deze laatste kerk
moest onlangs al weer, na 10 jaar, aanzienlijk ver
groot worden, waartoe een geheel nieuwe voorgevel
werd gebouwd, zodat het uiterlijk totaal verander
de.
Het zijn kerken die samen een goed beeld geven van
de tegenwoordige kerkarchitectuur in Nederland en
die de kleine Remonstrantse Broederschap waardig
lepresenteren in de moderne stadswijken.
De Remonstrantse kerk van Alkmaar
Deze oude schuilkerk aan het Fnidsen is na het
buiten gebruik stellen van de oude remonstrantse
kerk aan de Keizersgracht te Amsterdam de enige
oorspronkelijke schuilkerk die nog bij een gemeen
te van de Remonstrantse Broederschap in gebruik
is. In het voorgaande wordt iets medegedeeld over
andere Remonstrantse kerken. Thans vragen wij de
speciale aandacht voor de Alkmaarse kerk, die sinds
november 1964 een ingrijpende restauratie onder
gaat. Nadat de remonstrantsgezinden van 1612 tot
1619 de overhand gehad hadden in de gereformeer
de kerk van Alkmaar volgden jaren van vervolging
en moesten zij in schuilplaatsen vergaderen. In 1632
wordt als zodanig reeds genoemd de gorterij aan
het Fnidsen. In 1659 vond een vertimmering plaats
die de kerk het tegenwoordig aanzien gaf. Aan de
straatzijde van het Fnidsen geeft een fraai hek met
sierlijke smeedijzeren bekroning waarin de letters
RK en het jaartal 1728, tussen twee aardige hals
gevels toegang tot het binnenterrein waarop de
kerk staat. Het rechthoekige gebouw heeft uitwen
dig niets bijzonders, doch bij het binnentreden
wordt men getroffen door de sobere eenvoud van
het interieur. De houten vloer is nog als vanouds
met zand bestrooid. Het vele oude koperwerk, kro
nen, doopbogen, lezenaars voor predikant en voor
zanger werkt er in belangrijke mate toe mee om
een intieme kerkruimte te scheppen, waar de ge
meente zich opgenomen weet in de traditie van
eeuwen. Merkwaardig voor de betrekkelijk kleine
ruimte zijn de galerijen die op houten kolommen
rusten. Tot in de vorige eeuw was de kerk gedekt
door een houten tongewelf, dat toen vervangen is
door stucwerk, doch nu weer hersteld zal worden.
Dit zal de ruimtewerking nog ten goede komen.
Het orgel is in aanleg een werk van JohanStrümph-
ler, doch het oorspronkelijke karakter is helaas sterk
aangetast, zodat de restauratie ervan niet subsidia
bel is en derhalve een apart probleem voor de ge
meente oplevert. In het kader van de restauratie, die
onder leiding staat van architect IJ. Kok, worden
ook twee panden aan het Fnidsen geheel vernieuwd,
waardoor de kerk de beschikking krijgt over goede
en, stijlvolle nevenruimten. Dit is van belang om
dat daardoor meer activiteiten dan tot dusver kun
nen plaats vinden in het deel van de Alkmaarse
binnenstad dat op de nominatie staat om grondig
gesaneerd te worden. De restauratie van het Remon
strantse kerkcomplex is mede daardoor een posi
tieve bijdrage tot deze sanering.
Ondanks de subsidies van Rijk, Provincie en Ge
meente blijft er het aanzienlijk bedrag van pl.m.
f 50.000 dat nog door de kleine Remonstrantse ge
meente moet worden opgebracht. In het volle be
sef van de waarde van het kerkgebouw als historisch
monument voor de Remonstrantse Broederschap
en als levend element in een stad die dat zo brood
nodig heeft, menen wij een beroep te mogen doen
op de medewerking van de sympathisanten van
de Bond Heemschut. De vereniging Oud Alk
maar, eigenaar van het nabijgelegen gerestaureerde
pand aan de St. Annastraat gaf reeds het voorbeeld
door een zeer gewaardeerde gift voor het restaura
tiefonds. Steun uit het gehele land zal in Alkmaar
gevoeld worden als een stimulans voor hen die hun
oude stad willen saneren zonder het unieke karakter
aan te tasten.
Het gironummer is: 233638 t.n.v. Remonstr. Geref.
Gem. te Alkmaar.
Mr. J. H. ROMBACH
48
