82
OntvangershuisAssen, keldertrap met gezicht in de keuken.
Dit is op zijn allervroegst een 17de eeuws product van
de wel bijzonder slechte sociale omstandigheden in de
veenkoloniën. Het oudste boerderijtype bestaat niet
meer. Uit bronnen blijkt dat dit net als in Twente
de vorm gehad moet hebben van een zogenaamd los
hoes, waarvan in het Openluchtmuseum in Arnhem
nog een goed specimen te zien is. Dit was een boerderij,
waar woon- en bedrijfsgedeelte niet zijn gescheiden, zo
dat dus de boer met zijn familie, de dieren en al wat
er nog meer in een boerderij voorhanden is, in één
ruimte verbleven. Wel zijn er in Drente vooral in het
oosten nog wat voorbeelden van een verdere ontwik
keling van dit type, waar namelijk een schot of muur
tje is geplaatst tussen keuken en deel. De meeste van
deze oude Saksische boerderijen vindt men uiteraard
nog in de esdorpen, min of meer zonder plan gebouwd,
rond de Brink. Deze oudste boerderijen zijn gemaakt
volgens een soort vakwerk-systeem. Het geraamte van
de boerderij bestaat uit een gebintenstelsel, van twee
aan twee gekoppelde staanders, waarop de dakcon
structie werd aangebracht. De buitenmuren zijn dik
wijls laag, het dak enorm, ook al met het oog op de
noodzakelijke bergruimte. Ik wil er nog even op wijzen
dat dit soort van boerderijen dus wel in Drente voor
komt, maar niet specifiek Drents is, er bestaat geen
uitsluitend Drents type boerderijen, wat we over heb
ben hoort allemaal bij het grote Saksische cultuurge
bied. Een boerderij is een bedrijfsgebouw, heeft dus
veel te lijden en zal ook dikwijls aan de veranderde
omstandigheden en eisen des tijds worden aangepast.
Hierdoor komt het, dat werkelijk heel oude boerde
rijen niet bewaard zijn gebleven. De oudste die we
hebben in Drente (in Limburg kennen we nog boer
derijen van Romeinse oorsprong) dateren uit de 17de
eeuw en dit zijn dan uitermate luxueuze exemplaren,
als zodanig te herkennen aan de bakstenen muren, de
vroege datering kan dan worden gemaakt aan de
hand van het formaat van die baksteen, nl. zeer plat.
De muren van de gewone boerderijen waren veel min
der bestand tegen de tand des tijds, zij bestonden uit
een raamwerk van eiken balken, waartussen een vlecht
werk van twijgen, dat dan aan weerskanten met leem
werd bestreken.
De excursie.
Assen
Onze tocht zal beginnen in Assen en wel met een be
zoek aan het Provinciaal Museum van Drente. Dit
bestaat uit twee delen, in de eerste plaats is er de ar-
chaeologische collectie, naast veel middeleeuwse za
ken, goeddeels bestaand uit bodemvondsten en niet
meer in gebruik zijnde kerkelijke voorwerpen. Zo
zijn er nogal wat romaanse doopvonten opgesteld.
Een rijke collectie, maar de presentatie voldoet niet
meer aan de eisen, die wij tegenwoordig stellen, maar
daar wordt aan gewerkt. In de tweede plaats is er het
Ontvangershuis. Acht jaar geleden werd door de pro
vincie aangekocht het gebouwencomplex Brink 5, 6
en 7, dat oorspronkelijk samen één pand heeft ge
vormd, nl. het Ontvangershuis. Vroeger was het eigen
dom van het Landschap, daarna werd het ambtswo
ning voor de Ontvanger-Generaal van Drente en tus
sen 1730 en 1791 was het daarnaast ook Prinsenhof.
In 1809 is het zelfs verblijf geweest van een koning,
Lodewijk Napoleon vertoefde er toen. De laatste jaren
is het op werkelijk voorbeeldige wijze onder leiding
OntvangershuisAssen, midden-opkamer.
