Op Heemwacht
TON KOOT
Mogen burgers weten wat hun te wachten staat?
57
In ons land met zijn beperkte afmetingen, zijn kleine
steden, kleine stadhuizen, waaggebouwen, poorten,
enz. koesteren wij in de spreektaal onze verkleinwoor
den. Wij passen op de kleintjes, wij hebben een doekje
voor het bloeden, maar ook een appeltje voor de dorst,
wij weten ons weetje en zijn overigens niet voor een
kleintje vervaard.
Miniatuurverzamelingen zijn er vele, wij kennen ze
van poppenhuizen, poppengoed, zilveren miniatuur
meubelen en speelgoed, enz. Zo hebben wij ook minia
tuursteden, zoals Madurodam en miniatuur-Walche-
ren, een miniatuur-bloemencorso die zich in het alge
meen in een grote belangstelling mogen verheugen.
De belangstelling voor de miniatuurstad Maduro
dam met haar sympathieke doelstelling lijkt mij
zelfs groter dan voor de monumenten, nl. die op na
tuurlijk formaat. Men zou dit kunnen concluderen uit
het enorme bezoek van de millioenen, die zich de reis
en de entrées getroosten.
Ook onze grote zeventiende- en achttiende-eeuwse
voorvaderen kenden overigens een soort van minia
turen, zij het uit geheel andere overwegingen dan
toeristisch-commerciële. Wij bezitten immers een
miniatuur van het stadhuis van Amsterdam, maar ook
van de beelden van Quellinus daarin, van het Trippen
huis, de nooit voltooide toren van de Nieuwe Kerk, de
Muiderpoort. De bedoeling hiervan was een model
op verkleinde schaal te laten zien, teneinde de stads
bestuurders, als leken, een beter oordeel te kunnen
doen vormen over de bedoeling van de schepper dezer
plannen. Uit oude stadsrekeningen weten wij, dat de
stadsbestuurders zelf hiertoe de opdracht verstrekten.
Zij wilden weten wat hen te wachten stond.
Men zou wensen dat thans meer miniatuursteden
werden gebouwd als modellen, maar dan dusdanig dat
men énerzijds de stad zou kunnen zien, zoals zij er met
behoud van haar waardevolle monumenten zou uit
zien, anderzijds zoals zij zou worden na demping van
haar grachten, sloping van haar monumenten en ver
vorming van die straten en panden, die voor auto
strada, woonblokken en parkeerterreinen, kortom
voor de „modernisering" nodig werden geacht.
Het is jammer dat het maken van dergelijke maquettes
zo arbeidsintensief is, dat de kosten ervan een excuus
vormen om er maar niet toe over te gaan, ook al gaat
het om millioenenwerken.
Ware dat niet zo dan zou daar in de binnensteden van
Amsterdam, Utrecht, Alkmaar, Leiden, Amersfoort,
Dordrecht, Zwolle, Maastricht, 's-Hertogenbosch,
Breda, maar ook in Den Briel, Zierikzee, Zevenaar,
Woudrichem of Aduard, en waar al niet, heel aardig
mee gewerkt kunnen worden tot ieders voordeel.
Wij bedoelen tot dat van de vakman, maar ook tot dat
van de burger, die géén vakman is.
Met plattegronden alleen komt men er niet, want wie
heeft nu als niet-vakman zo gauw in de gaten, dat de
rooilijn van een huizenrij op de plattegrond één milli
meter is verlegd. En tóch betekent dat in wezen de
sloping van zo'n wand. Lang niet alle raadsleden zien
dat blijkbaar, zoals onze ervaring leerde. En tóch zijn
de gevolgen daarvan zéér groot voor het toekomstige
stadsbeeld en niet alleen zéér groot, maar ook veelal
zéér desastreus. Soms maken de raadsleden dat zelf
nog mee, soms ook doffen zij hun nageslacht daarmee
op.
Een maquette moet dat duidelijker en begrijpelijker
weergeven. Als de democratie ons ernst is, moeten
wij er toch naar streven de bedoelingen van onze re
geerders en bestuurders voor zo breed mogelijke kring
van het volk zo duidelijk mogelijk te doen zijn. En is
ons wonen en werken niet bijzonder belangrijk en
rechtvaardigt dit niet, dat men zich daarvoor kosten
veroorlooft
Zou men tijdig tot dergelijke maquettenbouw zijn
overgegaan, dan zouden ons misschien fouten, zoals die
begaan zijn langs de Maasoever te Maastricht en met
de torenflat Drakenburgh te Utrecht bespaard zijn.
Rotterdam zou er misschien niet anders door zijn ge
worden, maar wèl de slechte navolging daarvan in
andere gemeenten. Tot demping van de Spuihaven te
Dordrecht zou de gemeenteraad niet besloten hebben.
In Kampen ware ongetwijfeld de versmalling van de
Burgel beter verantwoord gebeurd of achterwege
gebleven. De moeilijkheden in de Kalverpolder bij
Zaandam waren beslissend uitgevallen ten gunste van
de Zaanse Schans. In Hattem zou men tijdig de ver
nieuwingsplannen van de tekentafel hebben geveegd.
De industrievestiging te Wijk bij Duurstede zou men min
zaam lachend een andere wending hebben gegeven.
Het dempingsplan van de Where te Purmerend zou be
straffend naar de hoek zijn verwezen. En zou het
rigoureuze afbraak- en dempingsplan van Breda niet
