62
stoffering van benzinestations en consumptietenten
en dat terwijl de „toeristische weg" nu juist een van de
zaken is waarvan de noodzakelijkheid in alle publicaties
over recreatievraagstukken naar voren wordt gebracht!
Onzekerheid, verwarring, roofbouw, dat zijn zo enkele
punten die bij een nadere beschouwing over het vreem
delingenverkeer in het oog springen, en zij worden in
nog scherper licht geplaatst door de aandrang van
verschillende kanten om dit gehele complex vraag
stukken krachtig aan te pakken, fondsen beschikbaar te
stellen en een geëigende overheidsapparatuur op te
bouwen.
Het geciteerde rapport van de Economisch-Techno-
logische Dienst heeft o.m. de verdienste een verklaring
te geven van verschillende door elkaar gebruikte woor
den. Men kan van mening verschillen of definities
als „vreemdeling: ieder die verkeert waar hij
niet geregeld werkt en niet een vaste woonplaats heeft,
met inbegrip van degene die in zijn woonplaats ob
jecten bezoekt die in opzet in het bijzonder bedoeld
zijn voor, of in belangrijke mate in trek zijn bij, eerst
bedoelde categorie mensen", of „recreatie: geestelijk
en/of lichamelijk in- en ontspanning in verband met
de vrije-tijds-besteding", nu wel uitmunten door een
beknopte en heldere formulering; het voordeel is in
ieder geval dat men tenminste een soort houvast heeft.
Waardevol is ook het onderscheid tussen objecten en
accommodaties voor het vreemdelingenverkeer; tot de
eerste groep behoren zowel de eigenlijke objecten (ge
bieden, attractiepunten en evenementen) als de samen
gestelde objecten (streken en plaatsen waar verschil
lende attracties gecombineerd zijn), als accommodatie
wordt alles beschouwd wat gelegenheid biedt tot ver
blijf en verplaatsing.
De eerste groep is uiteraard de belangrijkste. Want hoe
perfect en rendabel de accommodaties van de trans
portmogelijkheden en de logiesgelegenheden ook wor
den mogen, het zijn de objecten die de stroom aanzui
gen. Het ongeluk is juist dat de belanghebbenden, bij
gebrek aan daadkrachtig overheidsbeleid, de accommo
datie, die direct profijt oplevert, laten uitgroeien ten
detrimente van de objecten, en dus het doel ver
zwakken door het middel te bevorderen.
Bij de behandeling van de verschillende categorieën
van objecten komt deze desastreuze verschuiving van
doel naar middel in het rapport niet voldoende uit de
verf. Voorzover er bij de inderdaad economisch-tech-
nologische beschouwing een algemene richtlijn blijkt,
geldt deze de bevordering van het vreemdelingenver
keer in kwantitatieve zin, mede uit sociale overwe
gingen, om namelijk een zo groot mogelijk aantal
recreatiezoekenden iets te kunnen bieden. Het gaat
echter niet alleen om het aantal maar ook om de ge
aardheid. Terecht schrijven de rapporteurs (blz. 46):
De „oude figuur van de trekker door de vrije natuur
heeft in het algemeen in het geheel geen behoefte aan
„aanpassing" van het eigenlijke natuurschoon of land
schap; hij bewondert de natuur zoals hij die (ongerept)
vindt Deze recreanten worden meestal gekwalifi
ceerd als de ware natuurgenieters; met deze categorie
worden nog vaak allen die de vrije natuur opzoeken
vereenzelvigd." Het is duidelijk dat de belangstelling
van de rapporteurs niet naar deze categorie „ware na
tuurgenieters" uitgaat, maar naar de veel talrijker en
veel sneller groeiende massa „oponthoud-zoekende
recreanten". Dat zijn met name de z.g. bermtoeristen.
Voor hen zijn landgoederen en bossen waar men op de
wegen en parken moet blijven en waarvoor men enige
moeite moet doen om een toegangskaart te bemach
tigen, niet het ware. De strekking van het rapport is dat
voor deze categorie in de eerste plaats voorzieningen
getroffen moeten worden. In dezelfde richting gaat het
rapport van de Dr. Wiardi Beckmanstichting „Ruimte
voor recreatie", waarvan het documentatieblad juni
1962 van de stichting Recreatie een uittreksel geeft.
Hieruit citeren wij: De commissie die het rapport
heeft opgesteld meent dat de voorzieningen voor de re
creatie zich in de eerste plaats dienen te richten op de
minst draagkrachtigen Vooral aan goedkope ac
commodatie zoals kampeerterreinen, bungalowpar
ken, tentenkampen en kamphuizen bestaat behoefte
Men zal niet kunnen volstaan met landschapsverzor
ging, maar moeten streven naar de ontsluiting van
recreatief waardevolle cultuurlandschappen met voor
zieningen ten behoeve van de watersport, kampeer
plaatsen en gelegenheid voor het vissen."
Van Heemschutzijde moet hierbij toch een enkele
kanttekening worden gemaakt. Niet dat wij de sociale
strekking van de beide rapporten zouden miskennen
Heemschut onthoudt zich ten enenmale van stelling-
name bij politieke inzichten. De eerlijkheid gebiedt
echter de categorieën „minst draagkrachtigen" en
„oponthoudzoekende recreanten" duidelijk te onder
scheiden. Juist uit de oorspronkelijke arbeidersbewe
ging van een halve eeuw geleden veel minder draag
krachtig dan de bromfietsjeugd thans is een groot
deel van de trekkers, de ware natuurgenieters met tent,
flora en botaniseertrommel, voortgekomen. De cate
gorie waarvoor thans accommodaties worden geëist,
bestaat niet perse uit de minst draagkrachtigen doch uit
degenen die niet in de eerste plaats belangstelling voor
natuurschoon hebben, maar zich bij voorkeur groeps
gewijs en zonder veel inspanning in de buitenlucht
willen ophouden. Dat het respect voor planten- en die
renwereld, voor het landschapsbeeld, voor de stilte die
de „ouderwetse" trekkers zo dierbaar is, zelfs voor de
eigendommen van de plaatselijke bevolking, daarbij
vaak in het gedrang komt, is een onplezierig feit dat
dan liever verzwegen wordt
In de politieke benadering van het vraagstuk schuilt
hetzelfde gevaar als in de economische benadering
door de belanghebbenden; overschatting van het mid
del, de accommodatie, ten koste van het doel, het
natuurschoon.
Dit is begrijpelijk omdat in beide gevallen meer aan
dacht geschonken wordt aan het aantal recreatie
zoekenden dan aan het gehalte van hun beleving.
Langs deze weg komt men echter tot onoplosbare
controversen tussen de oppervlakkige ontspanning
voor velen waaraan het meest te verdienen valt
