Heemschutberichten
Het Bossche Broek
In Heemschut van oktober 1958 werd melding ge
maakt van de zonderlinge praktijken die waren toe
gepast bij de voorbereiding van het ruilverkavelings-
plan-Bossche Broek. Volgens het Algemeen Handels
blad (30 aug. 1961) stemden toen 7 eigenaren vóór
het plan, en bijna 400 tegen. De doorslag werd even
wel gegeven door de ca 1000 afwezigen, waarvan
honderden wegens onjuiste adressering geen oproep
hadden ontvangen. Toen de mogelijkheden van be
roep op hogere bestuursinstanties waren uitgeput,
hebben een aantal betrokkenen de zaak voor de
rechtbank in 's Hertogenbosch gebracht. De recht
bank gelastte op enkele punten een nader onderzoek.
Terwijl aldus de rechtsgeldigheid van de gehele
onderneming nog betwist wordt, heeft het water
schap „het Stroomgebied van de Dommel" op 26 mei
j.1. besloten de werkzaamheden aan de benedenloop
van de Dommel onmiddellijk tot uitvoering te bren
gen zoals in het plan was voorzien. Aanleiding
tot deze werken is de wateroverlast die vaak 's win
ters optreedt langs de Esschestroom, een beek die
bij het gehucht Halder in de Dommel uitmondt.
Om deze overlast te voorkomen moet het niveau
van de Dommel beneden Halder enigszins verlaagd
worden. Dit zou kunnen gebeuren door de bedding
iets te verdiepen en vooral door de afwatering bij
den Bosch te verbeteren. Goedkoper schijnt het te
zijn het riviertje te „normaliseren", d.w.z. recht te
trekken en te verbreden met de gebruikelijke saaie
kanaaltaluds.
Nu vormt de Dommel juist daar in het z.g. hoge
Broek, slingerend door het land van de historische
huizen Nieuw Herlaar, Haanwijk, Maurick, het
Vaantje en Oud Herlaer een uitzonderlijk fraai en
ongerept rivierlandschap. Dit was dan ook de reden
waarom de Bond Heemschut zich op 14 juli met
een adres tot G.S. heeft gewend, waarin verzocht
werd het besluit van het Waterschap te vernietigen
aangezien door de beoogde normalisering zonder
dwingende noodzaak een gebied van unieke land
schappelijke schoonheid zijn typisch Brabants ka
rakter zou verliezen.
Een zonderling detail van het Dommelproject is
voorts dat de dijk niet alleen verlegd, maar ook ver
hoogd wordt wat de wateroverlast bovenstrooms
veeleer erger dan beter maakt! Voordat op het adres
van de Bond Heemschut enig antwoord was geko
men, had de zaak al een nieuwe wending genomen.
De ruilverkavelingswet kent de mogelijkheid om
kavels die zeker aan een nieuwe eigenaar zullen toe
vallen, reeds voorlopig in diens gebruik te geven;
dit om te voorkomen dat dergelijke gronden ver
waarloosd zouden worden voordat de gehele lang
durige procedure van taxatie, opmeting en toewij
zing is voltooid. Het gaat dus om een tijdelijk ge
bruiksrecht. Op grond van de omstandigheid dat
in het ruilverkavelingsplan een fietspad openbare
weg is geprojecteerd langs de Dommel heeft de
plaatselijke ruilverkavelingscommissie (wier bevoegd
heid dus nog niet eens vaststaat) de oeverlanden
voorlopig in gebruik gegeven aan het Waterschap.
Het Waterschap liet hierop prompt een begin
maken met de Dommelwerken. Zonder toestemming
van de eigenaars werden de bómen gekapt en groe
ven zware machines in enkele weken de fraai be
groeide oevers weg.
Een tweetal eigenaren daagden de aannemer en het
Waterschap in kort geding voor de Haagse recht
bank; diens uitspraak (21 aug.) was dat de manier
waarop het Waterschap het tijdelijk gebruiksrecht
hanteerde, inderdaad onrechtmatig was. Inplaats
van stopzetting te gelasten, gaven Gedeputeerde
Staten het Waterschap opdracht de werkzaamheden
voort te zetten. Een door wetsovertredingen tot stand
gekomen plan zal desnoods door nieuwe wetsover
tredingen doorgedreven worden, en wat volgens plan
vernield moet worden, zal verdwijnen! Mocht er
later ooit sprake zijn van schadevergoedingen wegens
onrechtmatig handelen van het Waterschap, welnu,
dan betalen de gedupeerden als ingeland zelf mee
en het plan blijft uitgevoerd, de kronkelende Dom
mel is een karakterloos afvoerkanaal geworden.
Recht of onrecht, landschapsschoon of cultuur
steppe, dat doet er niet toe, maar plan is plan.
83
„Het Vaantjeeen middeleeuws tolhuis op het landgoed
Haanwijk, voordat de omgeving vergraven werd.
(Foto W. Zilver Rupe)
