buurt „Zaanse Schans" genaamd, zal uit normaal
bewoonde huizen bestaan, die op traditionele wijze
gedeeltelijk langs de Zaan en voor een ander deel
langs paden gebouwd worden. Deze aanleg impli
ceert dat als achtergrond van de buurt het wijde
Zaanse polderland fungeert. Men was zo gelukkig
een hoekje van de Kalverpolder, welke in het eerste
streekplan een agrarische bestemming had gekregen,
aan deze bestemming te kunnen onttrekken en voor
de Zaanse Schans te mogen bestemmen. De goed
keuring van deze bestemmingswijziging heeft heel
wat moeite gekost en toen het eindelijk zover was
en men een goed plan met een uitstekende documen
tatie had samengesteld, begon de propaganda. Het
gemeentebestuur van Zaandam toonde zich een
warm voorstander. De gemeenteraad keurde het plan
met algemene stemmen goed en voteerde een bedrag
van 3 ton om het terrein bouwrijp te maken. Boven
dien stelde Zaandam een commissie in om de plan
nen verder voor te bereiden. Toen stak de beste
dingsbeperking een spaak in het wiel van deze goede
start. Intussen ging men voort om de medewerking
van het Rijk en de Provincie te krijgen. Ook daar
werd niet aan dovemanscleuren geklopt, in de over
tuiging als men was, dat het behoud van deze Zaan
se zaken ook een nationaal belang gold: het plan
toch omvatte niet alleen woningen, maar ook waar
devolle industriemolens, die in de verdrukking kwa
men. Zo zijn in de onmiddellijke nabijheid van de
Schans twee bestaande molens gerestaureerd en twee
andere opnieuw opgebouwd, terwijl een derde spoe
dig volgt.
Wanneer al deze plannen uitgevoerd zijn, zal men
met recht van een nationaal monument kunnen
spreken. Maar wordt dit dan geen doublure van het
Openluchtmuseum, zal misschien gevraagd worden.
Daar is toch ook een Zaanse buurt en staan enkele
molens! Deze mening is niet juist. Immers het
Zaanse land is geheel anders van aard en structuur
dan de omgeving van de Waterberg. Bovendien
wordt dit geen museum, maar een normaal bewoon
de buurt, en zullen de molens niet werkeloos in een
bosrijke omgeving staan, maar in het wijde land
aan de oevers van de Zaan komen te draaien.
Na Rijk en Provincie werden ook de andere Zaan-
gemeenten aangezocht om de stichting financieel
mogelijk te maken. Men vergete niet dat de kosten
op 3,5 miljoen gulden geraamd worden. Om deze
soms bijeen te brengen moeten heel wat bronnen
aangeboord worden. Het is gelukt om 8 van de 9
gemeentebesturen tot deelname te bewegen. Tot zo
lang ging alles goed en zult U zich misschien af
vragen waarom toch dat gezegde boven dit artike1
staat?
Welnu, de gemeente Zaandam die zich de laatste
jaren als zéér goed „Heemschutter" en molenbe
schermer heeft doen kennen, die aan zo menig an
der gemeentebestuur ten voorbeeld gesteld kan wor
den en op dit terrein terecht een goede faam geniet,
deze gemeente staat op het punt om een blunder te
begaan. En het is daarom dat we van de linker- en
rechterhand willen spreken, maar dan in de zin,
die bij het pianospel zulke pijnlijke gevolgen kan
hebben. Men heeft namelijk het onzalige voornemen
om de mooie Kalverpolder ook verder aan zijn agra
rische bestemming te onttrekken en vol huizen en
dan liefst nog hoge huizen te bouwen. Hierdoor zal
de Zaanse Schans van zijn natuurlijke achtergrond
beroofd worden, zullen ook de fraaie molens inge
bouwd raken, kortom een zeer waardevol element,
dat in deze materie een grote rol speelt n.1. de wijde
ruimte, zal daardoor in ernstige mate aangetast
worden. Maar in ons overbevolkte land en vooral
in een groeiende fabrieksstreek is grote behoefte
aan woningen, woningen en nog eens woningen,
zult U opmerken. Inderdaad, maar terwijl men aan
de ene kant van de Poel een stuk natuurschoon n.1.
de Kalverpolder tot woonoord gaat bestemmen, gaat
men aan de andere kant van dat water een streek-
bos aanleggen. Een streekbos, waaraan te minder
behoefte is, omdat de Zaankanter daarvoor toch
liever naar de nabije duinstreek trekt, terwijl het
natuurlijke polderland als recreatiegebied geheel
door woon- en industriegebiedbestemming ver
dwijnt. Hier bestaat de mogelijkheid een klein deel
te redden en er een dubbele bestemming aan te
geven.
Over de reden tot deze wonderlijke gedragslijn tas
ten we tot nu toe in het duister. Men spreekt over
96
iZA^M.DYK
Situatie van de Zaanse Schans en de Kalverpolder te midden
der Zaanse Gemeenten.