wordt grote slagvaardigheid vereist van allen, die
wél oog hebben voor de schoonheid en betekenis
van die stadskernen en dorpen, die gebouwd zijn in
een tijd, toen de hedendaagse bouwbrutaliteit haar
kans nog niet kon krijgen.
Uit de brieven die wij binnen krijgen, blijkt, dat het
verschijnsel van de aantasting van het wezen van
dorpen en stadskernen in hun geheel, van hun
rythme, schaal en silhouet, steeds meer verontrusting
gaat baren. Het is ons opgevallen, dat dit niet enkel
brieven van Heemschutleden zijn. Blijkbaar is
Heemschut voldoende begrip in ons land, dat de
verontrusten zich in vertwijfeling om hulp tot de
Bond wenden.
De algelopen weken dreef een onbestemde drang ons
verschillende keren naar het landelijk Broek in
Waterland, al ware het maar om te logenstraffen,
dat Amsterdam geen omgeving heeft.
De nieuwe verkeersweg laat het dorp niet meer on
beroerd, het is nu wel resoluut in tweeën gesneden,
dat doen nieuwe wegen van het huidige allure. Het
noordelijke deel van het dorp is het meest spectacu
laire. In een wijde boog aan de meestal rustige water
kom spiegelt zich het geboomte van het dorp Broek.
Daar springt een witte koepel in het water naar
voren, ginds een houten huis en daarboven spitst
een torentje boven de kronen der bomen uit.
Het legendarisch propere dorp ligt met zijn houten
huizen dicht aan smalle paden of gekromde weg
getjes, gedoken in welig groen. Broek is een dorp om
door te slenteren, nieuwsgierig rondziend, verlan
gend naar ongeweten dingen.
Wat treft ons in dit dorp? Is het de macht van het
verleden, of de wetenschap, dat zich een legende
spon om de houten woningen van de eens zo for
tuinlijke dorpelingen?
Of spreken de parelgrijze en groenachtig crème hou
ten gevels, de sierlijke deuromlijstingen, de gescho
ren hagen, hardstenen lantaarnpalen, gesneden deu
ren en fraaie bovenlichten, zoals die zich her en der
aan ons voordoen, een taal, die wij onbewust ver
staan?
Broek is een simpel Waterlands dorp, maar er hangt
hier het gerucht van het nooit-geheel doorvorste,
men voelt een prikkel om te willen ontdekken wat
niet geweten is en zo gaat men speurend langs de
eens zo trotse en nu zo ingetogen woningen en hoe
ven over smalle en nooit rechte weggetjes, langs het
water, tussen de hagen en onder de bomen. Wie
kritisch wordt betreurt de verkommering, de ver
veloosheid, de gevoelloosheid der vernieuwd, maar
niet verfraaide, bruggetjes, maar zelfs dat kan de
goede stemming niet bederven, er is zoveel aantrek
kelijks en als er de wil zou zijn, is er ook een weg
om die onvolmaaktheden te verbeteren. De vraag is,
of men het ziet! Er is een gemeentebestuur, er is on
getwijfeld iemand belast met het toezicht op de
bouw, zien zij dat die bruggetjes en die nieuwe
vlakke stenen huizen het hier niet doen en het alle
maal zoveel stijlvoller en harmonischer zou kunnen?
Ik hoop het, want dan is er hoop.
In de zestiende eeuw was Broek een dorp, wiens be
woners zich generen mitte zeevaert, ten coopvaert
ende ten harinck vaeren en tot grote rijkdom kwa
men. In de zeventiende eeuw was het een merkwaar
dige gemeenschap van vetweiders, kaasboeren, rente
nierende kooplieden en assurantiemakelaars op In
dische zeeschepen.
Toen werd er geld.opgestapeld en weinig verteerd.
Een gerucht van fantastische rijkdom maakte zich
daarop los uit het Waterlandse dorp. De Broeker
42
Mooi maar verkommerd wacht aan het Leedeinde dit huis op een
bewoner die waarlijk een einde aan het leed maakt
Zo draagt Broek bij tot de versmade schoonheid van Amsterdams naaste
omgeving
TOT
