Een zeventiende-eeuws monument voor
78
Overal in ons land staan de monumenten, grote en
kleine, beeldengroepen of eenvoudige platen met een
inscriptie, die de dank van ons volk vertolken aan
degenen die Nederland hebben bevrijd uit de be
nauwende vreemde overheersing. Beseffen wij echter
wel genoeg dat de bevrijding van 1945 uiteindelijk
teruggaat op de bevrijding van 1648 toen ons land een
soevereine staat werd? Elk schoolkind leert over de
roemvolle tachtigjarige oorlog. Schaars zijn evenwel
de monumenten die de haastige voorbijganger even
doen stilstaan en gedenken. Enkele grote wapenfeiten
leven nog wel in de verbeelding. Het werk echter van
de afgevaardigden der Republiek onder leiding van
Adriaen Pauw, die de ervaren diplomaten van Spanje,
Frankrijk, Rome en Venetië in de jarenlange onder
handelingen te Munster wisten te weerstaan, en daar
bij zelfs niet op de unanieme steun in het vaderland
konden rekenen, verdient een nationaal monument.
Zulk een monument is toen ontstaan en de brok
stukken zijn nog aanwezig.
Het was Adriaen Pauw zelf die een gedenkteken wilde
oprichten dat voor het nageslacht de herinnering aan
de wereldomspannende Westfaalse vrede levend zou
houden. Hij gaf een bekwaam bouwmeester men
heeft naar aanleiding van de stijl aan Lieven de Key
gedacht opdracht een rijkversierde brug te ont
werpen voor zijn slot te Heemstede, op de plaats waar
tot dan een ophaalbrug had gelegen, omdat de vrede
W3ÜÏT
het isoleren van het kasteel overbodig had gemaakt.
Hij noemde dit bouwwerk de Vredesbrug, Pons Pacis.
Het slot te Heemstede bleef in de gestalte waarin
Pauw het had laten verbouwen, bewaard tot in het
begin van de 19de eeuw. Toen kwam de tijd van de
grote vernieling. In Haarlem vielen vijf poorten en tal
van andere kunsthistorische monumenten onder de
slopershamer. Ook het hoofdgebouw van het Slot te
Heemstede was onder de slachtoffers van dit vanda
lisme. De ingangnis en de Vredesbrug bleven gespaard
met een aantal bijgebouwen, zoals de Duivenpoort en
het bouwhuis op de buitenhof," benevens de grote
ingangspoort met belendingen, wat echter niet zeggen
wil dat deze fragmenten behoorlijk werden onder
houden. Zo brokkelde het monument van de Vrede van
Munster, dit meesterwerk van midden-17de eeuwse
architectuur, steeds verder af.
In 1948 werd de drie eeuwen tevoren tot stand ge
komen onafhankelijkheid van Nederland allerwege
herdacht; in het Prinsenhof te Delft was een tentoon
stelling ingericht van voorwerpen uit vele Europese
landen betrekking hebbende op de Vrede van Munster.
Heemstede, waar het belangrijkste kunsthistorische
materiaal lag dat aan de bevrijding uit een tachtig
jarige worsteling herinnerde, liet zich niet onbetuigd.
Daar richtte men een oudheidkundige kring op
„Oud Heemstede-Benneb roek", en het gemeente
bestuur kocht van een particulier de voornaamste over
blijfselen van Adriaan Pauw's
Oude Slot. De Oud Heem-
stede-Bennebroekkring deed
drie monografieën verschijnen
over Pauw en het Slot van
Heemstede. Op verzoek van
't gemeentebestuur ondernam
de conservator van de rijks
dienst voor het oudheidkundig
bodemonderzoek J. G. N. Re-
naud de opgraving van de fun
damenten, terwijl B. en W.
zich met een Amsterdams ar
chitect met ervaring van res
tauratiewerk in verbinding
stelden om de restanten te
conserveren. Een hiertoe strek
kende opdracht werd in 1953
Het verdwenen slot van Adriaen Pauw te
Heemstede is op deze reproduktie van een
schilderij van o.g. gereconstrueerd. Men
ziet op de voorgrond de Duivenpoort, daar
achter de Vredesbrug en op de achter
grond het Poortgebouw.
