van schoonheid, een standpunt, zoals dat in ons land wordt ingenomen door de Bond Heemschut, wordt nog lang niet genoeg gedeeld, hoewel steeds meer blijken gaat, dat landgenoten zich de be tekenis hiervan bewust gaan worden. De bewijzen hiervoor liggen in de groei van de belangstelling voor deze Bond en voor de reacties in de Neder landse publiciteit. De bewegingen ontstaan in Alkmaar en Utrecht op de dempingsplannen daar kunnen als uitingen gelden voor de wijzigende mening van een publiek, dat niet meer bereid is, de dempingsplannen in zijn steden en dorpen klakkeloos te accepteren. Er begint een kentering in de openbare mening te komen en de behoefte om het streek-, dorps- of stadskarakter niet onder een eenheidswals te laten verpletten. Een streven ook, om maar niet alles op te offeren aan dat nooit te bevredigen monster, dat het verkeer heet, dat jaarlijks zijn duizenden slachtoffers onder ons zelf opeist en dat daarnaast bezig is onze woonplaats steeds meer tot één grote dode openluchtgarage te maken. Ik zou mét u het vraagstuk van de grachten en de demping der grachten esthetisch willen bezien, hoezeer ik me bewust ben daarmee fragiel terrein te betreden. De schoonheid en de bekoorlijkheid der Neder landse grachten is, naar ik met stelligheid meen, geen punt van discussie noch bij de beschaafde landgenoot, noch bij de vreemdeling. En waar ik, in deze algemeenheid grachten zeg, mag ik toe lichten, daaronder in de eerste plaats de grachten in de Nederlandse steden te bedoelen, maar daar naast ongetwijfeld ook de daarop aansluitende kleine binennhavens en die wateren in de dorpen, welke een gelijke functie vervullen. Men kan van mening verschillen over de graad van schoonheid, maar zeker niet over de omstandigheid, dat zij een element van schoonheid vormen. Dat het water zeer geëigend is in ons land, het bepalend was voor de stichting van talloze dorpen en steden, zodat er met de bouw daarvan terdege rekening werd ge houden, geeft er een bijzondere betekenis aan, nl. een historische en een economische. De hoogtepunten der grachtelijke schoonheid vindt men in de Nederlandse steden. Voor haar plattegronden moet men meestal teruggrijpen naar de middeleeuwen, maar voor haar esthetische ver volmaking behoeft men niet verder terug te gaan dan tot de 17de eeuw en te bedenken, dat de 18de eeuw ons de meeste voorbeelden heeft nagelaten. Die vervolmaking vond haar grond in de gelukkige omstandigheid, dat de financiële middelen er wa ren, maar ook het esthetische vermogen. Men was in staat mooie dingen te scheppen. Als de kern van het esthetische vermogen kan men beschou wen het fijn ontwikkelde gevoel voor verhou dingen. En dit niet enkel als verhouding der af metingen, maar ook die der materialen en der kleuren. Bezien wij de grachten in de steden, waar zij nog in haar gaafheid prijken, zoals op verschillende plaatsen in Amsterdam, Delft, Gouda, Utrecht, Leeuwarden, Franeker, Sneek, Sloten, Amersfoort, Breda, Middelburg, Dordrecht, en nog enige andere plaatsen, dan beseft men eerst recht van welke ongeëvenaarde schoonheid zij zijn. Dat zal in het bijzonder door hen beaamd worden, die in het buitenland gereisd hebben en haars gelijke in de wereld niet hebben aangetroffen. Het is stellig niet één enkele factor, die bepalend is voor deze schoonheid. Het is het gelukkige samen gaan van vele factoren, die men weloverwogen heeft ingevoerd. Het is de loop, de stand en de breedte van het water, daarop aansluitend de hoogte der wallen, de breedte der straat en de keuze en het gebruik van de stenen van die straat, N.Z' Voorburgwal voor de demping schilderij van J. C. GreveN-Z- Voorburgwal thans (foto J. E. de Haas

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 1959 | | pagina 12