Het Alkmaarse dempingsplan
Aan de Raad
van de gemeente Alkmaar
99
De nota over het stedebouwkundige plan, dat Burge
meester en Wethouders van Alkmaar aan uw Raad
hebben voorgelegd is het bestuur van de Bond Heem
schut onderwerp van studie, onderzoek ter plaatse
en discussie met de Burgemeester en de ontwerper
geweest. Gaarne geeft het bestuur uiting aan zijn
erkentelijkheid daartoe zo ruimschoots in de gelegen
heid te zijn gesteld.
Toch is de eerste, maar ook de laatste indruk, dat
dit plan zodanig ingrijpt, dat het karakter van uw zo
typisch Hollandse stad geheel zal veranderen ten
koste van haar zeer eigen schoonheid, zonder enig
redelijk perspectief, dat nieuwe welvaart en nieuwe
schoonheid daarvoor in de plaats zullen komen.
De voorgestelde wijzigingen zijn zo fundamenteel, dat
het onoprecht moet heten nog van enig behoud van het
historisch stadsbeeld te spreken.
Een analyse van het stadsschoon leert, dat dit gedragen
wordt door minder monumenten dat men aanvankelijk
zou menen. Haar schoonheid blijkt gedragen te worden
door het water, het straatverloop en de verhouding van
de gevelwanden tot de brede grachtprofielen. Zelfs het
ontbreken van boombeplanting en de kwistige wijze,
waarop met gevelreclames gewerkt wordt (Alkmaar
heeft nog steeds geen reclameverordening) doen weinig
af aan de onmiskenbare aantrekkelijkheid van dit
Hollandse stadsbeeld.
Wanneer men de belangrijkste stedebouwkundige
dominant van dit stadsbeeld, het water, geheel gaat
vervangen door een bestrating of asfaltering dan zul
len vele percelen van betrekkelijk bescheiden waarde
niet meer in staat zijn om het stadsbeeld behoorlijk te
blijven beheersen. Er ontstaat bovendien een schaal
vergroting, waardoor de bebouwing lager zal lijken dan
thans, en een bijzonder lelijk straatprofiel ontstaat.
Het afschrikwekkende voorbeeld van Purmerend is in
deze klassiek. De nog wel aanwezige waardevolle
bouwwerken langs de gedempte grachten zullen uit de
toon vallen en door het zware verkeer in ernstige mate
worden aangetast.
Diepgaande beschouwing van het plan en diens toe
lichting doen tot een verrassende ervaring komen,
dat steekhoudende argumenten, die de noodzakelijk
heid van de structuurverordening van de binnenstad
aantonen, ontbreken. De toelichting bevat slechts
10 november 1958
leuzen, vage voorspellingen en aanprijzing van een
eigen ,,ei van Columbus". Deze zo ernstige zaken
worden voorgedragen, zonder dat er iets blijkt van
een onderzoek naar de huidige en toekomstige winkel
functie, naar het verkeer en de ontwikkeling daarvan
en zonder onderzoek naar de verpaupering.
De in de toelichting zo breed uitgemeten verpaupe
ring en verkrotting van het oostelijke stadsdeel
bleek zich bij ons onderzoek te beperken tot enkele
delen. In Alkmaar blijkt dit proces zelfs in veel
mindere mate op te treden dan in andere oude steden.
De stadsdelen, die er voornamelijk door zijn aange
tast, waar de bedrijven een kwijnend bestaan leiden en
vernieuwingen achterwege bleven zijn het binnen
terrein van het bouwblok Luttik Oudorp, Verdronken-
oord en Hekelveld; tevens van het gebied tussen het
Luttik Oudorp, de Kooltuin en de Friese weg. In het
bijzonder de kleine bebouwing op de binnenterreinen
is hier in ernstige mate verkrot; de percelen langs de
grachten zijn nog genoegzaam levenskrachtig. Een
amovering van het grootste gedeelte van de bebouwing
van deze terreinen, het aanleggen van parkeerruimten
en openbaar groen op deze plaatsen, in het algemeen
een gezondmaking, zou het oostelijke stadsdeel in
grijpend verbeteren.
Evenmin als blijkt, dat de verpaupering bestudeerd is,
blijkt of men zich wel bewust is geweest van het effect
der tot verkeersaders getransformeerde grachten op dit
stadsbeeld. Zo deze voor het gemotoriseerde verkeer
bestemde brede wegen al winkels zullen aantrekken,
zullen deze op hun beurt tot de intensivering van het
verkeer bijdragen. De verlichting van het verkeer, aan
vankelijk door demping verkregen, zal weldra achter
haald zijn en tot nieuwe verkeerscongestie leiden. De
winkeliers zullen het moeten hebben van de voet
gangers. De grote verkeersbanen, waarin de grachten
worden veranderd, zullen slechts gunstig zijn voor
industriële vestigingen, die op verschillende plaatsen
in oude huizen zijn binnengedrongen en die nog in
aantal en omvang zullen toenemen. Het stimuleren
van industrie in een stadsdeel meer geschikt voor het
vestigen van winkels, is één van de grote gevaren van
dit plan, die niet voldoende onder ogen zijn gezien.
De afmetingen van de binnenstad van T: 600 bij 1000
meter gedogen geen deling van die binnenstad door