is weinig jonger van 1457 maar van geheel
andere aard en constructie, duidelijk al beïnvloed
door het toenemend gebruik van het „donrecruut",
met muren tot 4 m dikte, een platte afdekking en
kleine kazematten voor geschut in het inwendige,
yrij wat ouder dan deze resten zijn de Kruit-
toren (bij het Station N.S.), een vierkante hoek
toren, en de ronde muurtorens, die achter de
bebouwing van Armenhagen en Bornhovestraat
schuilgaan, en waarvan er een zeer gaaf be
waard is.
Ook de schakel tussen de ommuringen van oude
en nieuwe stad, de Berkelpoort (haar tegenhanger
werd in de 18de eeuw afgebroken), kan nog uit
de eerste helft der 14de eeuw dagtekenen. Met haar
gekanteelde zij torens en drie zware, het water
overspannende bogen- vormt zij met de aan
sluitende muurgedeelten een levendig beeld van
de middeleeuwse versterkte stad.
De zg. Spaanse poort, die tegenwoordig wat ver
loren staat tussen twee grote, moderne school
gebouwen, dateert van 1536; zij werd gezet als
voorpoort en versterking van de geheel ver
dwenen Oude Nieuwstadspoort, waarmee zij door
zware flankmuren (ten dele bewaard) verbonden
was. Zij is in de laatste jaren met Berkelpoort,
Bourgonjetoren en het grootste gedeelte der
stadsmuur door de goede zorgen van het Wijn
huisfonds gerestaureerd.
Zutphen bezit drie oude kerken, over wier bouw
geschiedenis en wezen Prof. Dr. E. H. ter Kuile
in een voortreffelijk boekje zijn zeer deskundig
licht heeft doen schijnen. Dit ter verwijzing van
hen, die omtrent deze monumenten in bijzonder
heden wensen te worden ingelicht. Hier kan niet dan
een zeer summiere beschrijving gegeven worden.
Dat aan de tegenwoordige St. Walburg een ro-
maan^c kerk is voorafgegaan, is zeker, en dat deze
laatste omstreeks 1100 tot stand is gekomen, mag
waarschijnlijk heten. Ook daaraan zal nog wel
een ouder (houten?) stadium voorgegaan zijn.
In de eerste helft van de 13de eeuw is het romaansc
bouw\verk vervangen door een basiliek in de over
gangsvormen der vroege Rijnlandse gotiek, die
nog in het huidige schip herkenbaar is en in de
volgende eeuwen steeds is vergroot en verbouwd
tot de driebeukige hallenkerk van baksteen, die
wij nu kennen. De laatste toevoegsels waren het
rijke, laatgotische Mariaportaal (einde der 15de
eeuw) aan de noordzijde en de beroemde Librye,
tot stand gekomen in de jaren 1561-1564 naar het
voorbeeld van twee toen bestaande Zutphense
kloosterbibliotheken, zodat zij met haar lage
overwelfde ruimte vol eerbiedwaardige aan de
16de-eeuwse lezenaars geketende handschriften en
vroege drukken een treffende herinnering oproept
aan middeleeuwse wetenschapsbeoefening.
De tufstenen toren is uit verschillende bouw
perioden; het zware en gesloten benedengedeelte
dateert stellig uit de tijd van de 13dc-eeuwsc
kerk. Het bouwwerk is sedert 1948, toen de spits
met de vier oude klokken door brand verloren
ging, een teer punt voor Zutphen; de restaura tic
plannen zijn nog niet voldoende vastomlijnd voor
bespreking.
Het interieur van de kerk is vermaard om zijn
gewelf- en muurschilderingen, zijn monumentale
koperen doopvont van 1527 en uiterst merkwaar
dige ijzeren kaarsenkroon, waarschijnlijk uit dc
15de eeuw, rijk versierd met smeedijzeren orna
menten en taferelen.
Geheel anders van aard dan de St. Walburg is
de Broederenkerk, omstreeks 1300 gebouwd voor
het kort tevoren gestichte Predikheren- of Domini-
canenconvent. De kerk is geheel van baksteen,
sober van vorm, maar vooral inwendig indruk
wekkend en fraai van lijn, een typische en zeer
goed bewaarde kloosterkerk, zoals er in ons land
niet vele meer te vinden zijn. Van de klooster
gebouwen valt in 't bijzonder het refter op, een
eveneens strak gebouw in gotische stijl, welks
interieur dat ruimten met kruisgewelven en
een grote bovenzaal, eertijds met houten ton
gewelf bevat sedert 1945 op restauratie wacht.
Hetzelfde geldt voor de ruïneuze resten van dc
kloostergang aan de noordzijde van dc kerk; het
ligt in de bedoeling de kruisgang te reconstrueren
en de kloosterhof weer geheel te ombouwen. Ook
de nog aanwezige vleugel van het dormter zal
worden gerestaureerd.
38
Turfslraat mei
poort
voormalig
Broederen-
klooster en -kerk
Foto ^eijlemaker