I
wereldoorlog wederom voor deze vorm werd ge
pleit, nu onder de naam laagbouw. Er zijn inmid
dels na de oorlog in ons land een honderdtal van
deze boerderijen gebouwd. De ervaringen hierbij
opgedaan bevestigen die uit het verleden. Bespa
ringen bleken alleen mogelijk wanneer minder
deugdelijk werd gebouwd en bijvoorbeeld de zol
der in de stal werd weggelaten. Door een te grote
stalinhoud heeft dit moeilijkheden met de ont
luchting opgeleverd, terwijl het toepassen van
houtwolplaat en dakleer leidde tot een minder
duurzame bouw.
De laatste tijd wordt wel gepleit voor het bouwen
van boerderijen met een levensduur van 25 tot
t 40 jaar. Pogingen in deze richting, reeds vroeger
aangewend, hebben geleerd dat een te grote be
sparing op de bouwkosten reeds gedurende de
t eerste tien jaren leidde tot een benodigd onder
houd, dat de aanvankelijke besparingen verre
overtrof.
Onvoldoend degelijke boerderijen, waarvan vele
onderdelen dikwijls in het ongerede geraken, lei
den tot een minder bevredigend gebruik.
Amerikaanse boerderij (hoogbouw)
De Amerikaanse boerderij is ontleend aan die uit
de bergstreken van midden Europa. Het hooi
wordt boven de koeien bewaard. Door de boerderij
tegen een helling te bouwen, kan met de wagen
op of naast de hooizolder worden gereden. Deze
boerderijen zijn later ook in het vlakke midden van
de V.S. algemeen begouwd. Wegens de hoge bouw
kosten is nieuwbouw van deze vorm aldaar tegen
woordig een grote uitzondering.
Na de teleurstelling met de gelede bouw is in
Friesland na de eerste wereldoorlog de bouw van
de amerikaanse boerderij met kracht voorgestaan.
Er zijn een vijf en twintig, aangepast aan de Friese
omstandigheden, gebouwd. Ook deze vorm vol
deed niet. De hoge zijwanden of de gebroken kap
leverden bezwaren op. Het ontbreken van een
deel vormde een groot bezwaar, terwijl het toe
passen ervan in deze boerderij kostbaar is. De
bouw en onderhoudskosten waren hoger.
Eenheidsboerderij
De laatste jaren zijn op verschillende plaatsen in
ons land gelijkvormige boerderijen verschenen.
Deze bestaan uit een huis en een schuur, beide
met opgaande gevels, verbonden door een lager
overgangslid. Ze betekenen geen vooruitgang.
Voor kleine bedrijven kunnen, in verband met de
bouw- en onderhoudskosten, woning en bedrijfs-
gedeelte beter onder één dak worden gehouden.
De hoge opgaande gevels zijn in ons winderig kli
maat minder aan te bevelen dan schilddaken of
wolfseinden. De indeling biedt geen voordelen ten
opzichte van de moderne boerderijen met een
streekeigen hoofdvorm.
Indien deze vorm algemeen in ons land ingang
zou vinden zou het leiden tot een betreurens
waardige en nodeloze vervlakking van de boerde
rij bouw.
Nieuw streekeigen
Rond dé jaren dertig van deze eeuw werd er van
verschillende zijden naar gestreefd weer aan te
sluiten bij de gang van de eeuwenlange ontwikke
ling in de boerderijbouw. De teleurstellende en
dikwijls kostbare ervaringen met afwijkende boer
derijen opgedaan, hebben verschillende boerderij
bouwers, onafhankelijk van elkaar, hiertoe ge
bracht. Architect Jan Jans uit Almelo en wijlen
architect Arjen Witteveen uit Leeuwarden zijn
bekend als voorstanders van dit streven. Ook het
Bouwbureau van de Friese Maatschappij van
Landbouw, waarvan architect J. C. Velding uit
Buitenpost de nadelen van de afwijkende vormen
in de praktijk had kunnen waarnemen, kwam tot
deze slotsom. Uit het werk van deze en andere
architecten bleken de voordelen van het aansluiten
bij de in de praktijk gegroeide bouwwijze. Er zijn
op deze wijze vele doelmatige boerderijen tot
stand gekomen, waarvan de bouw- en de onder
houdskosten laag konden worden gehouden. Alle
woon- en bedrijfsruimten konden in deze boerde
rijen op zeer goede wijze worden ondergebracht.
Moderne woningen met flinke ramen, de vertrek
ken op het zuiden en met douche of badkamer ge
heel voldoende aan de hedendaagse eisen. De stal
len met voldoende licht en goede aan- en afvoer-
mogelijkheden van frisse lucht.
De moderne boerderijen met een streekeigen
hoofdvorm hebben voor de boer het grote voordeel
dat de onderlinge afstanden zo gering mogelijk
zijn omdat alle ruimten zo dicht mogelijk bij elkaar
liggen, zodat de werkzaamheden gemakkelijker
kunnen worden verricht. Vooral onder de huidige
omstandigheden met hoge lonen is dit een eerste
vereiste. Het ene dak, dat wordt toegepast, leidt
tot gunstige bouw- en onderhoudskosten.
Het grote voordeel van deze bouwwijze is boven
dien dat de boerderij zich beter voegt in het land
schap en een rustig, evenwichtig geheel wordt ver
kregen. Wordt, zonder noodzaak, afgeweken van
de bouwtraditie, zo zullen boerderijen ontstaan die
sterk zijn gebonden aan de heersende bouwwijze
van een gegeven ogenblik. Een bouwwijze die
meestal na korte tijd weer wordt verlaten en ver
vangen door een, die dan opgeld doet.
33
I
I
