H.Robert von der Mhll
DE MODERNE ARCHITECTEN EN HEEMSCHUT*)
Het toenemen van het aantal communicatie
middelen en nieuwsbronnen heeft twijfel en voor
zichtigheid, de grondslag van elke ware weten
schap, overbodig gemaakt. Men velt zijn oordeel
op grond van summiere, sterk vereenvoudigde, de
waarheid slechts benaderende gegevens, en men
heeft zich er aan gewend, slechts in symmetrieën
en tegenstellingen te denken: men zoekt niet meer
het gezelschap der Muzen, maar gaat op heksen
jacht; men spreekt van Oosten en Westen, 'en ver
geet het Noorden en het Zuiden; men ziet alleen
nog maar communisten en kapitalisten, demo
craten (vrijheid) en totalitairen (dictatuur); en in
de kunst plaatst men U in de clan van de moder
nen of in de massa der traditionelen, waar het stre
ven van de abstracte kunst zich plaatst tegenover
dë begrippen van concrete kunst tot op een dag
een van de voormannen een volte-face maakt en
de geesten in de war brengt. Overigens maar
voor een ogenblik, want de etiketjes betekenen
niet veel en zijn gauw weer veranderd.
Toen ik op een zekere dag mij ging bezig houden
met een afdeling van de Zwitserse Vereniging voor
Heemschut, werd mijn positie als avant-garde
architect zoniet twijfelachtig, dan toch op zijn
minst wat paradoxaal en zelfs komisch. Als op
richter van de Congrès internationaux d'architec
ture moderne (G.I.A.M.) het werk van Heem
schut ondersteunen, dat was onmogelijk.
Er is inderdaad een tijd geweest, dat geen gemeen
schappelijk standpunt mogelijk was ten aanzien
van het behoud van oude architectuur en het op
richten van nieuwe gebouwen. En ofschoon deze
twee zaken niet steeds nauw met elkaar zijn ver
bonden, zou men toch kunnen menen, dat men
sen, die het uiterlijk der dingen ter harte gaat, geen
vreemden voor elkaar kunnen zijn. Toch zijn zij
dit lange tijd geweest; hoe is het mogelijk, dat de
oude antagonisten nu, zoniet kunnen samengaan,
dan toch elkaar kunnen begrijpen, en zelfs in
zeker opzicht samenwerken? Is er, als in de poli
tiek, weer een volte-face gemaakt, gedicteerd door
het belang van het .ogenblik? Zijn de behoeders
van het oude van een deel van hun eisen afge
stapt, of hebben de modernen.hun inzichten gron
dig veranderd?
Noch.het een, noch het ander. In de loop der jaren
is aan beide zijden het inzicht in de problemen
verdiept en verhelderd. Het zou trouwens be
treurenswaardig zijn, indien de modernen hun
oude idealen zouden verwerpen, en de bevrijding
van historische vormen en van de „stijl"architec
tuur, verworven door het gebruik van moderne
technieken, tenslotte toch weer zou uitmonden bij
namaak en suikerbakkerij. Aan de andere kant,
Heemschut is niet blijven steken in'nutteloze ver
tedering over oude geveltjes, deuren, hekken en
daken, waarvan vaak de ouderdom voor schoon
heid versleten werd. Deze bewondering voor het
oude omdat het oud was leefde trouwens niet in de
harten van de voormannen van deze beweging;
wij móeten eerbied hebben voor hun verfijnde ge
voel voor schoonheid, voor hun respect voor de
volmaakte vorm, voor hun inzicht in de waarde
van een schoon geheel.
Nu in beide kringen het inzicht in de aard der
vraagstukken is verdiept, staan wij voor het merk
waardige feit, dat wij het heden, noch het verleden
met afkeuring of vertedering bekijken, en dat onze
standpunten niets sentimenteels of belachelijks meer
hebben, zoals vroeger nogal eens werd beweerd.
37