was stellig een woontoren, omgeven door een
gracht. Deze dateerde waarschijnlijk uit het begin
van de veertiende eeuw en behoorde daarom be
slist niet tot de oude donjons, noch behoeft men er
een zeldzaamheid in te zien.
Zeer oud was ongetwijfeld de grote toren op het
Valkhof te Nijmegen Of hij echter nog uit de da
gen van Karei de Grote dateerde, kan na de gron
dige afbraak in de 18de eeuw niemand meer be
palen.
Bij het onderzoek van de kasteelheuvel te Kessel
tussen Roermond en Venlo op de linker Maas
oever in de zomer van 1951traden er wel zeer
merkwaardige feiten aan het licht. De bouwval van
de huidige burg ligt op een ongeveer 9 meter hoge
heuvel, die in meer dan één periode bleek te zijn
ontstaan In de kern lag het nog meters hoge be
nedengedeelte van een vierkante toren verborgen.
De muren waren meer dan 2 m dik en de zijden,
van buiten gemeten, omstreeks 14 m lang. Hoog
boven de vloer brachten smalle spleten enig licht in
de ruimte, die zeker als bergplaats, niet als woning
gebruikt werd. Het verrassende was wel, dat deze
toren niet op een hoogte heeft gelegen, maar op de
begane grond. Nadat de donjon als versterking op
gegeven werd, heeft men het overblijfsel aangeaard
en volgestort. Dit was de eerste étappe. Een volgen
de generatie vergrootte de kern tot de bestaande
heuvel.
Üeze gang van zaken is niet zo ongewoon als het
lijkt Reeds Holwerda stelde vast, dat in de burcht
heuvel van Leiden enkele meters beneden het hui
dige niveau zich een woonlaag bevindt, die even
eens een belangrijke periode in het bestaan van de
versterking zou kunnen vertegenwoordigen. We
weten er nog te weinig van en kunnen dus niet zeg
gen, of er op dit dieper gelegen vlak een woontoren
en/of een palissadering gelegen hebben. Door re
cente onderzoekingen in de heuvel van Hoch-
staden, gelegen in het dal van de Erft, niet ver van
de Limburgse grens, zijn vergelijkbare verschijn
selen bekend geworden. De oudste nederzetting
lag hier op de begane grond. Dan ontstaat er een
kernheuvel met houten huis Een volgende periode
brengt de grote heuvel met een tufstenen toren. Nog
treffender overeenkomst ligt in het geval -van
Meurs, waar eveneens een toren in de kern van de
ophoging verborgen was In het Westen van ons
land is een prachtig voorbeeld te vinden van een
toren op een heuvelOostvoome Dat wil zeggen,
van de toren bestaat nog maar vier meter metsel
werk in de grond De ontgraving in de jaren der
tig heeft het mogelijk gemaakt in de geschiedenis
van de burg twee perioden te onderscheiden, welke
gepaard gingen met een ophoging Oorspronkelijk
schijnt de toren beschermd te zijn door een palis
sadering Hij lag ook toen hoger dan zijn omgeving,
want de kern van de heuvel is natuurlijk; een oud
geïsoleerd binnenduin, waarvan het hoogste punt
tot ongeveer 7 meter boven de waterspiegel reik
te.
De donjon van Oostvoorne draagt alle kenmerken
van een versterkte woontoren. Zoals bij vele bui
tenlandse donjons ontdekken we hier een aange
bouwde traptoren met portaal; de toegang valt
derhalve uitstekend te verdedigen Zijn muren van
2 60 m dikte bieden een behoorlijke bescherming
De woonruimte meet ongeveer 7 50 m in het vier
kant De kelderverdieping, overwelfd geweest met
een koepelgewelf, lag half in de grond Misschien
was de keuken hier ondergebracht. Lichtnisjes, zo
als we ze van elders kennen, zijn in elke wand uit
gespaard Twee sleuven aan de buitenzijde van de
Oostwand, 40 a 60 cm breed, vormen de over
blijfselen van de afvoerkanalen; zij verraden het
bestaan van minstens nog twee verdiepingen bo
ven de kelder
Eenzame woontorens op een heuvel zijn er zeker
meer geweest dan alleen in Oostvoorne Op de
hoogte te Huissen, bij Arnhem, stond een ronde
torende heuvel van Wijnandsrade en de berg van
Troje, bij Borsselen, hebben torens gedragen. Maar,
gelijk boven uiteen gezet, de heuvelburg het
chateau a motte blijkt op den duur meer na-
dan voordelen te bieden en de donjons verhuizen
naar het vlakke land Zo is het ook gegaan in Rhe-
nen De vader van bisschop Godfried stichtte een
versterking op een zandplaat in een moeras aan de
Achterberg. De Geldersen verbrandden zijn huis,
maar Godfried bouwde samen met zijn broeder
50
Sterkenburg aan de Langbroekse Wetering foto Ton Koot
