H. B ack x van W e e r el d
DE SCHUTTERSGILDEN IN HOOGTIJD
In September houden de meeste Brabantse en Lim
burgse Schuttersgilden hun jaarlijkse Schutters
feest en het hoogtepunt daarvan vormt het zogen.
„Vogel- of Koning-schieten". Op deze dag trekken
de schutters in een kleurige optocht door het dorp
naar de plek waar geschoten zal worden.
De Brabantse schutters met hun breedgerande
pluimhoeden en kleurige sjerpen óf de Limburgers
in hun ouderwetse legeruniformen bieden ons in
het voorbijgaan een schilderachtig schouwspel.
De oeroude tradities en volksgebruiken hebben
hier weerstand weten te bieden aan de geest van
modernisering en verval en dit oude schuttersfeest
wordt tot op heden dan ook nog in menige Brabantse
en Limburgse gemeente in oude glorie en volle
ernst gevierd
De Schuttersgilden zijn oud. Reeds bij het ontstaan
der steden vormden zij keurbenden tot bescher
ming der burgerij. Later werden zij een hulp van
stads- of dorpsbestuur en van de Kerkzij verleen
den o.m. hun bijstand bij de processies.
Steeds kozen zij een Heilige tot hun Schutspatroon
- zo heeft men 't St. Jorisgilde, 't St. Willibrordus-
gilde en nog tal van andere Schuttersgilden, welke
met hun eeuwenoude gebruiken tot op de huidige
dag zijn blijven bestaan.
Jan ter Gouw noemt de gilden broederlijke vereni
gingen tot onderlinge bijstand, zo oud als ons volk.
Waar het gildeleven nog bloeit houdt men weke
lijks schietoefeningen en éénmaal per jaai heeft
dan het gróte Gildefeest plaats, nml. het reeds ge
noemde „Vogel- of Koningschieten".
Een uit hout vervaardigde vogel (veelal de pape
gaai of kortweg gaai genoemd) met uitstaande
staart en vleugels, het geheel versierd met bloemen,
zit stevig op een ijzeren stang vast en wordt zo op
een hoge dennemast geplaatst.
Op de iste Dinsdag van September waren wij aan
wezig bij het „Koningschieten" van het St. Willi-
brordusgilde te Bakel. In dit gemoedelijke Brabant
se dorp vindt dit schuttersfeest nog jaarlijks naar
eeuwenoud gebruik plaats.
Het bijzondere van het „Koningschieten" te Bakel
is echter, dat dit de enige gemeente in ons land is,
waar de vogel niét op een dennemast maar op de
bovenste wiek van de dorpsmolen, 'n standerdmo
len, geplaatst wordt. Een gebruik dat oudtijds in
Vlaanderen meer in zwang was. Wij zien dit o.a.
nog afgebeeld op een oude Vlaamse gravure uit de
16de eeuw van de hand van Pieter v.d. Heyden
(meer bekend als Petrus a Merica) in het werk van
René van Bastelaer: „Les Estampes de Peter Brue-
gel 1'ansien" - Brussel 1908.
V. d. Heyden was een Antwerpse graveur en werk
te naar Pieter Bruegel de Oude.
Op deze oude gravure staat op een heuvel een stan
derdmolen omringd door boogschutters, die met
pijlen op de vogel in de bovenste wiek schieten.
De feestelijkheden te Bakel begonnen in de vroege
morgen met het gezamenlijk bijwonen van een
plechtige H. Mis. Koning, gildebestuur, vendel en
schutters trekken in vol ornaat met vanen en wape
nen de kerk binnen, waarbij vlaggen, trommel en
wapenen echter in het kerkportaal worden neerge
zet.
Na afloop van de Mis trekt men
naar 't Gildehuis - hotel „De
Gouden Leeuw" - waar dan de
stoet, vermeerderd met de muzi
kanten van de dorpsharmonie,
opnieuw wordt opgesteld.
Voorop gaat de vaandeldrager te
paard, getooid met een grote,
hoge met rode struisveren versier
de, hoed en gekleed in rode blouse,
zwarte broek en rijlaarzen. In de
hand houdt hij een lange houten
lans, waaraan 't St. Willibrordus-
vaandel lustig in de morgenbries
wappert. Achter de vaandeldrager
komt de muziek, dan de tamboer
van 't gilde met zijn hoge koperen
trom en vervolgens de vendel-
106
Oude Vlaamse gravure uit de 16de eeuw, voorstellende een St. Joris schutters
feest, vervaardigd door Pieter v. d. Heyden.
