•EEN VERDWENEN POORT
Nog in het naargeestige oorlogsjaar 1944 stond in
de Sint Antoniesbreestraat met de Zuiderkerk op
de achtergrond de toegangspoort tot het voorma
lige Zuiderkerkhof.
De poort was blootgesteld aan de schaamteloze
vernielzucht van de straatjeugd, die haar als mik
punt had uitgekozen en als projectielen een rijke
keuze had aan stenen uit de omliggende bouw
vallen. De poort helde bedenkelijk over, namelijk
niet minder dan 30 cm, zodat een instorting niet
denkbeeldig was. Zo fraai als wij haar kennen van
oude afbeeldingen stond ze er niet meer bij. Niet
alleen was, door verhoging van de straat, ongeveer
40 cm van de poort onder de straat verborgen,
maar bovendien was er links en rechts een hoge
muur tegenaan gemetseld, waardoor de poort een
plompe indruk maakte. Vroeger had de poort in
een ongeveer 1.40 m hoge muur gestaan, waardoor
zij zich boven de muren vrij verhief en de schoren
de motieven, links en rechts van de poort, goed
zichtbaar waren.
Doordat de muren later grauw bepleisterd waren,
maakte het geheel wel een zeer droeve indruk. In
grijpen was nodig. Wij hebben er dan ook destijds
bij het gemeentelijk bureau voor Monumenten
zorg op aangedrongen de poort in veiligheid te
brengen, alvorens zij geheel vernield zou zijn.
Gelukkig is dit gebeurd.
Intussen is het belendende huis in één enkele dag
door kwaadwilligen gesloopt en de situatie ter
plaatse dus wel veranderd. Dat neemt niet weg,
dat herplaatsing op deze historische plek zeer wen
selijk blijft. De poort is in alle opzichten waard in
het stadsbeeld behouden te blijven. Zij heeft waar
lijk niet enkel historische betekenis, maar zij is ook
een belangwekkend monument. Zij had een kloeke
opbouw met een afdekkingsplaat, die niet minder
dan 102 cm breed was, een krachtig relief en bezat
in haar voorstelling een pelt, of lijkkleed met de
gildetekens van het metselaars- en St. Lucasgild.
De poort was ontworpen door Nicholaas Stone, een
belangrijk bouwmeester, leerling en schoonzoon
van de beroemde Amsterdamse mr Beeltsnijder
ende Steenhouwer Hendiick de Keyzer.
Wij hopen, dat deze poort niet de weg opgaat van
de vele gevelstenen, die in veiligheid zijn onder
gegaan, zoals nu weer eens blijkt uit een artikel in
„Amstelodamum" van Februari 1950, waarin het
lid van de Commissie tot behoud van bouwfrag-
menten en gevelstenen van het Koninklijk Oud
heidkundig Genootschap, de heer H. W. Alings,
het ontbreken van zes belangwekkende gevelstenen
signaleert.
De poort is door de voornoemde monumenten-
dienst in bewaring genomen en berust nog op de
stadswerf. Het is te hopen, dat zij niet vergeten
wordt, maar haar oude plaats, in een waardiger
zetting, dan zij in 1944 had, zal hernemen. T. K.
EEN FEESTUITGAVE
Een welkome verrassing bood de dezer dagen ver
schenen feestuitgave ,,100 jaar Publieke Werken",
welke ter gelegenheid van het eeuwfeest van deze
dienst is uitgekomen. Op tachtig bladzijden kunst
drukpapier verlucht met vele foto's wordt een uit
stekende, nuchtere, maar uitermate belangwek
kende opsomming gegeven, van de werkzaamhe
den der jubilerende stadsdienst. De oude foto's, die
uit de 19de eeuw, behoren tot de aantrekkelijkste,
van het standpunt van gaaf stedeschoon, hetgeen,
overigens verwonderlijk is, want de fotografie
stond toen nog in de kinderschoenen.
In dit rijke nummer zijn ook enige prachtige foto's^
gewijd aan behouden stadsdelen, zoals de poort
van de Agnietenkapel, de Magere brug en omge
ving, de houten ophaalbrug over de Groenburg
wal en de poort van het voormalige Zuiderkerkhof.
Wie een rijke oogst van foto's van de nieuwe stads
wijken verwacht, de stadswijken toch, die in het
eeuwbestaan vam de Dienst zijn getrouwd, komt
bedrogen uit. Als dit bescheidenheid is, moet deze
toch misplaatst genoemd worden. Of is het zo
moeilijk? De foto van de Stalinlaan, als enige die
van een nieuwe stadswijk een indruk geeft, laat
juist zien hoe kaal en sfeerloos deze hoek is, terwijl
de vele masten, die zo nadrukkelijk de aandacht
vragen op de foto de indruk wekken, dat dit nu de
stalen laan is.
Sympathiek en veelbelovend voor de volgende
honderd jaren zijn in de tekst de van warmte voor
22
