de grootmeester werd en waarvan op de Heren
gracht 140 een voorbeeld uit diens school is.
Verderop zien we hier en daar gevels van Philippe
Vingboons, veelal met klassieke pilasters en leven
dige contour van de top.
In de bocht zien we gevels uit het midden en einde
der 17de eeuw, waarbij de stroeve geblokte gevels
van Dortsman. Ook verschijnen daar reeds gevels
in Lod. XlV-stijl.
Maar gans aan het eind van de Herengracht 780
is een gevel in late Louis XVI-stijl, het laatste wat
vóór de stilstand van de Franse overheersing werd
gemaakt.
Wanneer men de huizen met rust gelaten had zou
van de Brouwersgracht tot de Amstel een wandeling
gelijk zijn aan een kunsthistorische les, de opvolging
en de groei van de ene vorm tot de andere, met
erin de schokken der kunstenaars die iets eigens
brachten. Nu is die opvolging er wel maar niet in
volgorde. Het is ermede als met een kaartsysteem
dat door elkaar ligt, dat zoekt niet zo gemakkelijk.
Hoe dat komt? Wel, dat is een gewone zaak van
vroeger en van heden. Wanneer grootvader dood is
en het huis nieuw bewoond moet worden, moet het
gemoderniseerd worden. Welke vrouw wil thans
een behangpapier van vijftig jaar oud, alleen uit
gedachtenis aan opoe.
Daardoor werden de Amsterdamse grachtenhuizen
bij herhaling vervormd naar de gewijzigde stijl-in
zichten met de daarbij behorende levensgewoonten.
De plattegrond eigende zich bijzonder goed om het
oude type tot een later te herzien, zodat ingrijpen
de verbouwing niet nodig was, slechts een andere
aankleding of een nieuwe trap. Wanneer dan zo
rond het jaar 1700 de stucatori uit Italië en Frank
rijk komen, helpen die mede de interieurs een gans
ander aanzien te geven. Ook de gevels waren voor
wijziging vatbaar. Wegens de zware eiken balk op
de houten pui, kon wat onder die puibalk was eruit
genomen worden en daarvoor in de plaats een deur
opzij met een hardstenen stoep en twee vensters. Het
bovengedeelte van de gevel kon zo blijven. Daar
behoefden alleen de houten kruisen uit de vensters
gezaagd te worden en vervangen door schuiframen.
Tegelijk werden veelal de onderzijden der vensters
verlaagd omdat het zo gezellig was zittende uit te
kijken, hetgeen men vroeger alleen staande deed.
Deze evolutie gleed voort van de beginne tot heden,
tot onze tijd voor het eerst een rem aantrok, ja nog
verder ging door hier en daar een huis en een gevel
terug te brengen tot de oorspronkelijke vorm, wat
toen restaureren heette. Onder dit woord verstaan
we nu weder iets anders, de lelijkheden verwijde
ren, wat schoonheid heeft behouden en tot orde
brengen,, de kleur aanpassen bij de stijluiting en
dan gereed afleveren aan de natuur, als zichtbare
uiting van wat hoog over alles gaat, om wat de mens
maakte in tooi te zetten, te voltooien.
Wanneer we de grachten zó zien, dan behoeven ze
niet steeds te blijven zoals ze zijn, mits de lelijkhe
den worden opgeruimd en schoonheid gebracht.
Wat voor lelijkheden werden 'gebracht? Dat begon
met de vervuiling der grachten, waaruit de spreuk
ontstond: die stinksloot moet dicht. Toen er nog
geen verkeer was werden de twee N.Z. Burgwallen
gedempt en vele andere grachten. Tot bij het voor
nemen tot demping van de Reguliersgracht de ogen
open gingen dat door het verlies van het spiegelend
11
fGedeelte grachtenboek Heerengracht 38 met buren). Een gedeelte
Herengracht bij de Brouwersgracht zoals Caspar Philips dit
afbeeldde in 1768, thans genummerd 4036.
(Foto zelfde gedeelte Heerengracht)Hetzelfde stuk Herengracht
thans. Twee huizen werden in ongeveer 1780 vervangen door
het hoge huis nr 40 in Louis XVI stijl. Van de tweelinggevel
3836 ging in de helft der 1 ge eeuw de rechterhelft verloren.
