1. Schermmeer
2. Wijde Wormer
3. Waterland
4. Heer Hugowaard
5. Beemster
6. Nederwaard
7. Purmer
8. Alblasserwaard
9. Krimpenerwaard
10. Friesland
11. Rijnland
25 September 181
25 September 181
25 September 181
26 September 181
3 October 181
3 October 181
11 October 181
11 October 181
11 October 181
14 December 181
18 Tanuari 181
,Nr.
1, Nr. 124
1, Nr. 125
1, Nr. 127
1, Nr. 140
1, Nr. 31
1, Nr. 32
1, Nr. 61
1, Nr. 63
1, Nr. 71
'i, Nr. 41
142, 143
Het zou ongetwijfeld nuttig zijn, de ontvangen ant
woorden volledig te publiceren, daarop die wijze
tal van interessante dingen naar voren zouden ko
men. Ruimtegebrek noopt ons echter een korte
samenvatting te geven.
1. Schermmeer. 52 watermolens onder beheer van
het polderbestuur; 1 onder beheer van particulier.
Alle schepradmolens.
2. Wijde Wormer. 12 watermolens, waarvan 11
met scheprad en 1 met staande vijzel. Deze vijzel
werd in 1811 geplaatst en werd „van een heel goed
succes bevonden, zijnde tot merkelijke verbetering."
3. Waterland. 15 schepradmolens en 1 vijzelmolen.
4. Heer Hugowaard. 41 watermolens, waarvan 19
gewone poldermólens „in dé ring van de bedijking"
en 11 strijkmolens, welke laatste dienen om het
waterniveau van de boezems onderling te regelen
Alle molens waren achtkant. Van de 41 watermo
lens stonden 39 onder beheer van dijkgraaf en'
heemraden. Van deze 39 waren 30 sehepradmo-
lens en 9 vijzelmolens (8 liggende en 1 staande
vijzel).
5. Beemster. 50 watermolens: 12 gang,"vier hoog
op elke gang malende (dus 48 molens), benevens 2
kilmolens. De kilmolens malen het water uit de
hoge en lage kil (binnenpolders), waar het land
enigszins lager ligt, naar de zogenaamde middel
polder. Het waren alle schepradmolens. Wanneer
77 enden per minuut de borst passeerden (het
scheprad ging dan 11 x rond) werd 550 ton water
per minuut uitgeslagen. Alle molens waren in zeer
goede conditie. Altijd waren voldoende roeden,
molenassen e.d. voorhanden om snel reparaties te
kunnen uitvoeren „zoodat de uytmaling zoo min
mogelijk gestremt word en alles aangewend om zig
van het overtollig winterwater te ondoen".
6. Nederwaard. 8 hoge molens en 24 lage molens,
alle voorzien van scheprad.
7. Purmer. 17 watermolens, waarvan 5 „uitmaal-
ders", alle met scheprad.
8. Alblasserwaard. 67 achtermolens; 20 voormo
lens. Alle met recht opstaande schepraderen.
9. Krimpenerwaard. 47 poldermolens, alle met
scheprad.
10. Friesland. De opgave geschiedde vanwege de
„Prefet du Département de la Frise" en in het
Frans. In totaal 806 „moulins a roues a palettes"
(schepradmolens) en 1640 „moulins a vis d'archi-
mède" (vijzelmolens). Het eindtotaal van 2446
kwam de Requestmeester nog al hoog voor en hij
schreef dan ook een nader briefje aan de prefect om
zijn intentiès te verduidelijken. „Le nombre de ces
moulins me parait si Fort que je suppose qu'il y est
compris de tels petits moulins que les fermiers ont
la 'coutume de faire construire pour épuiser 1'eau
de leurs terres ét de la faire écouler par des fossés".
Waarschijnlijk werd bedoeld dat tjaskers en aan-
brengertjes (in Noordholland „petmolens") niet
moesten worden medegeteld. Friesland heeft hier
op niet meer gereageerd.
11. Rijnland. Het Hoogheemraadschap Rijnland
zond een zeer uitvoerig statistisch rapport, waaraan
het volgende is ontleend
Zuider Rijnland: 110 schepradmolens; 5 vijzel
molens.
Noorder Rijnland: .121 schepradmolens; 41 vijzel
molens.
Totaal 277 molens „in het Hoogheemraadschap
Rhijnland staande, en op Deszelfs Boezem exono-
rerende".
De fraaie paltrokmolen De Held Jozua te Zaan
dam, waarop volgens de dagbladen een Amerikaan
begerige ogen had geslagen, is thans gekocht door
de Gemeente Zaandam.
Dat is goed en verantwoord. De molen wordt dus
niet ontheemd. De Zaandamse Gemeenteraad
heeft zich blijkbaar terecht bijtijds bezonnen dat
de molens eens de roem van de Zaan waren. Toen
C. van der Vijver in 1829 zijn bekende wande
lingen in en om Amsterdam maakte, vermeldde
hij- aan de Zaan nog 358 molens, te weten111
oliemolens, 100 zaagmolens, 57 pelmolens, 29
verfmolens, 28 papiermolens, 15 snuifmolens, 11
schulp- ,vol-, en mosterdmolens, 4 hennepklop
pers en 3 blauwselmolens. Ge hoeft nu niet lang
meer te tellèn, om ze alle bijeen te hebben aan de
Zaan. Daarom is deze aankoop ook rechtvaardig.
Rectificatie
In het Octobernummer staat onder de foto op blz.
69: „De Groenlandse pakhuizen te Amsterdam".
Na verwisseling van cliché is deze tekst tot onze
spijt blijven staan,.zij moet echter luiden: „Na de
pakhuizenbrand op het Prinseneiland te Amster
dam".
92
2,
