TON KOOT
OP HEEMWACHT
Dat men nog wonderlijke opvattingen koestert in
zake de heemschut van ons land bleek dezer dagen
weer eens duidelijk.
Iemand wiens opvattingen overigens wel respecta
bel zijn meende in volle ernst dat hij een heem-
schutbelang diende, als hij zijn stem gaf aan het
plan om de ruïne van het Valkhof te Nijmegen te
doen „herleven" en er een katholieke universiteit
te bouwen.
Heemschut is het, de ruïne, die in haar soort schoon
is en onze bescherming verdient, te behouden.
De monumentaliteit van het oude Valkhof, zoals
die eens het silhouet van Nijmegen beheerste is ver
loren. Frederik Barbarossa heeft de oude burcht
van Karei de Grote, na de verwoesting door Noor
mannen en Lotharingen in 1155 herbouwd. Het
werd een burcht van de Geldersen, het werd stad
houderlijk verblijf. Na het vertrek van stadhouder
Willem V werd het historische gebouw voor afbraak
verkocht en gesloopt. Het ware heemschut geweest
dat te voorkomen! De twee voormalige heidense
kapellen (op verzoek van Karei de Grote in 799
door Paus Leo III gewijd) bleven voor sloping ge
spaard!
Ze zijn thans tot ruïnes vervallen, doch schoon ge
noeg om nu nog op bescherming aanspraak te
maken.
Terecht vraagt architect Arthur Staal in de Volks
krant zich af „welke Van Meegeren onder de ar
chitecten zou in staat zijn om zo'n historische ma
quette (die van de te bouwen universiteit Red.)
leven in te blazen? In het gunstigste geval zou hij
dat alleen kunnen als hij in de trant van het histo
rische zou werken en niet in het herbouwen, want
iedere copie van een kunstvoorwerp is en blijft ziel
loos. Een doodeenvoudige tuinmuur uit de zeven
tiende eeuw is haast riiet na te bouwen. Want er
komt bij het bouwen aan handwerk, aan materiaal,
aan patina en sfeer nog heel wat meer kijken dan
bij het schilderen! Een betrekkelijk eenvoudig ge
val als het restaureren van een 18de eeuwse grach
tengevel draagt talloze moeilijkheden in zich, die
slechts weinig architecten in staat blijken op te los
sen." Godfried Bomans in dezelfde krant zegt raak:
„Bent U er zo van overtuigd, dat de Nijmeegse
burgerij het Valkhof met graagte voor dit doel zal
afstaan Ik niet. Met hand en tand Zal zij dit ro
mantische plekje zó als het nu is, verdedigen. En zij
heeft gelijk. Want zó, als het nu is, met zijn kleine
bouwval onder die hoge ruisende bomen, is het
waarlijk een herinnering aan een ver en groot ver
leden. Uw gloednieuwe kasteel is dit niet en zal dit
ook nooit worden. Geen schepping van een modern
autoriteit hoe „antiek" ook uitgevoerd, kan het ha
len bij de stille ruïnes, die er nu staan. Want deze
ruïnes zijn echt. Uw kasteel is dit niet. Het is vals".
De beste heemschut is behouden wat goed en
schoon is. Wil men een monumentale katholieke
universiteit? Uitstekend, men bouwe die en geve
architecten hun kans een waarlijk schoon modern
gebouw te scheppen in een moderne omgeving,
passend aan de eisen van het heden en de toekomst.
Ook dat is heemschut!
Een circulaire kwam ons in handen, waaruit blijkt,
dat Vechtvliet bij Breukelen, één der behouden ge
bleven patricische buitens aan de Vecht is aange
kocht met bestemming tehuis voor meisjes te wor
den. Met alle respect voor de goede bedoeling is dat
jammer. Dit was nu juist een dier fraaie oude bui
tenhuizen dat, zelfs in deze economisch zo moeilijke
tijd, nog te bewonen ware door een particulier. Er
behoort weinig grond bij en het huis zelf is van be
woonbare omvang. Het gezinsleven van de be
woner dat de intimiteit en de sfeer van het huis tot
nieuwe luister had kunnen brengen ware verre te
verkiezen geweest boven de nieuwe bestemming,
die noodzakelijkerwijs tot inwendige veranderin
gen, zo niet verbouwing moet leiden.
Van het standpunt van heemschut gezien, betreu
renswaardig.
In ons Octobernummer van 1948 wekten wij op tot
het bijdragen aan het herstel yan de Mallumse wa
termolen te Eibergen.
Het is zeer verheugend te kunnen berichten, dat de
restauratie onder leiding van architect Jans vol-
49
Vechtvliet foto archief B.H.
