HET DRAMA VAN ROTTEVALLE
door
A. G. M. BOOST
A thing of beauty maar helaas, er zijn weinigen,
die de schoonheid zien en nog minder die ze beleven
in blijvende vreugde en deze enkelen hebben de schier
onbegrensde schat van stede- en landschapsschoon in
ons land niet kunnen redden uit de handen van de
velen voor wie rendement en zakelijkheid, efficiency
en economie de hoogste waarden vormen.
Anderhalve eeuw voortschrijdende techniek en ratio
nalisatie en steeds vermeerderende materiële behoeften
hebben er toe geleid, dat stadspoorten zijn gesloopt
in plaats dat naar middelen werd omgezien om het
benarde verkeer er langs te leiden; fraaie gevels zijn
verminkt, en woningen neergehaald, ofschoon zij na
testauratie ook voor deze tijden bruikbaar gemaakt
hadden kunnen worden; schilderachtige stadswallen,
welke als park een harmonisch in het stadsbeeld pas
sende groenvoorziening zouden vormen, zijn geslecht
tot bouwterrein.
Uit onverschilligheid, onkunde, winstbejag, gemis aan
gevoel voor'schoonheid en het slechts waarde toeken
nen aan oplossingen, die het minste kosten of de beste
garantie voor winst betekenen, zijn grachten gedempt,
waardoor telkenmale onherstelbaar verlies aan steden
schoon ontstond, zijn de meeste molens uit het Hol
landse landschap, en daarmede een boeiend tegenwicht
voor watertorens, gashouders en hoogspanningsmasten,
verdwenen.
Zo zijn schilderachtige beken met afvalwater vervuild
of rechtgetrokken tot trieste en nuchtere watergangen;
zo zijn houtwallen opgeruimd, landwegen in moderne
heirbanen veranderd doch waarom deze naargees
tige opsomming nog vervolgen en bovendien, er kwam
enig begrip. U allen kent de geschiedenis van de aan
slag op het Naardermeer en het ontstaan van de
Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten. U
weet hoeveel de Bond Heemschut en zijn subcommis
sies: de Weg in het Landschap (W.I.L.) en Stad en
Dorp, de Provinciale Landschapscommissies, de Ver
enigingen Menno van Coehoorn, de Hollandsche
Molen en zovele anderen hebben weten te behouden,
veelal na het overwinnen van veel onbegrip en grote
financiële moeilijkheden.
Allen hebben zich de dankbaarheid van duizenden
minnaars der Nederlandse schoonheidlandgenoten en
toeristen, verzekerd.
Gaandeweg hebben haar werkzaamheden en de bereikte
resultaten ruime bekendheid verworven en tóch is
38
onverminderde waakzaamheid geboden, want steeds
nog worden nieuwe aanslagen beraamd. Zeker, cul
tuurtechnische verbeteringen kunnen niet worden
tegengehouden louter uit gevoelsoverwegingen, omdat
daardoor bestaande schilderachtigheid zal moeten ver
dwijnen, doch het is een billijke eis, dat alsdan met
alle kracht zal worden gestreefd nieuwe schoonheid
hiervoor in de plaats te doen treden.
Ten aanzien van het behoud van stads- en dorpsschoon
ligt het vraagstuk anders. Een landschap zal zich kun
nen regenereren als de grondslagen voor toekomstige
schoonheid zijn gelegd; het verminken van elementen
die typerend zijn voor de stedebouwkundige schoon
heid berokkent onherstelbaar verlies. Wij zouden be
sturen van Gemeenten, Polders, Waterschappen, Maat
schappijen en particulieren, allen die zeggenschap heb
ben over terreinen, wateren, gebouwen, welker schoon
heid ze in feite tot algemeen bezit stempelt, dan ook
willen smeken„wendt U toch eerst tot de Bond Heem
schut, of de Vereniging tot Behoud van Natuurmonu
menten en vraagt advies, alvorens met Uw maatregelen
onherstelbare schade te berokkenen, welke met overleg
wellicht vermeden had kunnen worden".
De voorgenomen demping van de Lits te Rottevalle is
ter illustratie een sprekend voorbeeld. De heer D. Dijk
stra te Drachten schrijft ons hierover:
Het is een tamelijk triest geval. Voor een 25-tal
jaren werd op aandrang van de inwoners en met goed
keuring van het gemeentebestuur een brede betonweg
het dorpje Rottevalle gelegen op ongeveer 5 km.
afstand van Drachten in de Z. Oosthoek der provincie
Friesland binnengeleid, om er halverwege te blijven
steken voor het oude stroompje, de Lits. Dit stroompje
dateert uit vervlogen tijden, toen het hoogveenland
schap hierin nog een natuurlijke afwatering vond naar
het lage midden. De venen werden in de 17e en de 18e
eeuw vergraven en daarmee veranderde de functie van
de Lits (d.i. Lek). Het bochtige karakter bleef behou
den, doch een sluisje (vallaat) met een paar lande
lijke bruggen bevorderde voortaan de verdere econo
mische ontwikkeling van het veenkoloniale dorpje, dat
met de vervening was ontstaan. Het groeide echter
nimmer uit tot een plaats als Drachten en Surhuister-
veen, die beide door gunstiger ligging een voorsprong
verkregen.
Misschien zou de betonweg uitkomst brengen!
